Τί τάχα ἂν εἶσαι φυλακή; Νὰ μὴ λυγᾶς!

«Στάχτη θὰ γίνεις κόσμε γερασμένε / σοῦ ῾ναι γραφτὸς ὁ δρόμος / τῆς συντριβῆς» – 

ΝΑΖΙΜ ΧΙΚΜΕΤ – 

Ο Ναζίμ Χικμέτ Ράν γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη στις 15 Γενάρη 1902. Γράφτηκε στη  στη Ναυτική Σχολή Χάλκης, το 1918, κάτω από τη διοίκηση του Κεμάλ Πασά. Η σταδιοδρομία του στο Ναυτικό σταμάτησε απότομα, γιατί αρρώστησε και απαλλάχτηκε οριστικά από τις τάξεις του στρατού το 1920. Διορίστηκε αργότερα καθηγητής στην Ανατολία, στο γυμνάσιο Bolu, για σύντομο διάστημα (1921).

Η Ρωσική επανάσταση γοήτευσε ιδιαίτερα τον Ναζιμ, ΠΉΓΕ ΣΤΗ Μόσχα και μελέτησε οικονομικές και κοινωνικές επιστήμες. Εκεί συνάντησε τον Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι κι ο οποίος τον επηρέασε βαθιά. Επέστρεψε στην Τουρκία δημοσιογραφώντας σε εφημερίδα της Σμύρνης, αλλά οι διώξεις του Κεμαλικού κινήματος εναντίον κάθε αριστερής φωνής τον εξανάγκασαν να καταφύγει στη Μόσχα.

Στη Μόσχα έζησε αρκετά χρόνια. Εκτιμήθηκε και αγαπήθηκε από τους Ρώσους επαναστάτες. Μαζί με τον Νίκο Ζαχαριάδη βρέθηκε μέλος  της τιμητικής φρουράς στην κηδεία του Βλαντίμιρ Λένιν στις 21 Ιανουαρίου του 1924.

Όσο ασφαλής κι αν αισθάνεται στη Μόσχα δεν μπορεί να ξεχάσει τη πατρίδα και τους συναγωνιστές του εκεί, επιστρέφει χωρίς διαβατήριο, συλλαμβάνεται και εισπράττει την πρώτη καταδίκη για τα πολιτικά του φρονήματα.

Το 1934 καταδικάζεται, για προπαγάνδα στη στραττιωτική σχολή, όπως τον κατηγόρησε το καθεστώς της χώρας του σε 35 χρόνια φυλάκιση και οδηγείται στις φυλακές της Προύσσας.

«Η περιπέτειά μου άρχισε / μια νύχτα που το χιόνι έφτανε ως τα γόνατα, / με τράβηξαν απ’ το τραπέζι του δείπνου, / με πέταξαν σ’ ένα περιπολικό, / με πακετάρισαν σ’ ένα τρένο / και μ’ έκλεισαν σ’ ένα δωμάτιο. / Εδώ και τρεις μέρες συμπληρώθηκαν εννιά χρόνια»….

Ο Χικμέτ, δραστηριοποιείται στη φυλακή οργανώνοντας ένα πραγματικό σχολείο – όπως είχε καθιερωθεί σε όλο τον κόσμο από τους φυλακισμένους κομμουνιστές – για τους συγκρατούμενούς του, κάνοντας μαθήματα γλώσσας, λογοτεχνίας, πολιτικής οικονομίας.

Οι διανούμενοι σε όλο τον κόσμο αναπτύσσουν ένα τεράστιο κίνημα και απαιτούν την απελευθέρωσή του. Ο ίδιος ξεκινάει μια πολυήμερη απεργία πείνας και τελικά γίνεται κατορθωτό μετά από 13 χρόνια εγκλεισμού στα μπουντρούμια των τούρκικων φυλακών να απελευθερωθεί.

Κοντά στα πενήντα του, άρρωστος από τις κακουχίες και με μόνιμο σύντροφο το φόβο της δολοφονίας του από παρακρατικούς και κράτος αποφασίζει να διασχίσει τη Μαύρη θάλασσα με ένα ρουμάνικο σκάφος και να αποβιβαστεί στη Ρωσία όπου παραμένει μέχρι το τέλος της ζωής του, στις 3 Ιουνίου 1963 σε ηλικία 61 ετών.  

Στη διάρκεια της δίκης του Νίκου Μπελογιάννη συμμετέχει ενεργά σε όλα τα κινήματα για τη σωτηρία του αγωνιστή και γράφει τότε στο μήνυμά του που μεταδίδεται ραδιοφωνικά:

«Φίλοι κι αδέλφια της ψυχής μου. Εσείς που πέσατε στις φυλακές και στα νησιά της κόλασης,  που σας κρατάν αλυσωμένους μες στα στρατόπεδα συγκέντρωσης γιατί πολεμάτε για την ανεξαρτησία, το ψωμί και τη λευτεριά του ελληνικού λαού, δεχτείτε την αγάπη και τον θαυμασμό μου. Οι λαοί της Τουρκίας και της Ελλάδας έχουνε τους ίδιους θανάσιμα μισητούς εχθρούς: τον αγγλοαμερικανικό ιμπεριαλισμό και τους ντόπιους λακέδες του. Οι λαοί της Τουρκίας και της Ελλάδας, φιλιωμένοι ο ένας με τον άλλο, με τη βοήθεια των φιλειρηνικών λαών όλου του κόσμου, θα τσακίσουνε στο τέλος αυτούς τους εχθρούς τους. Αυτό το πιστεύω. Ο δικός σας ένδοξος αγώνας είναι μια από τις πιο λαμπρές αποδείξεις ότι θα νικήσει η υπόθεση της ειρήνης, του ψωμιού και της λευτεριάς. Σας σφίγγω όλους μ’ αγάπη στην αγκαλιά μου». ΝΑΖΙΜ ΧΙΚΜΕΤ – 10/8/1951 –  Βερολίνο

Αὐτὸ εἶναι ὅλο

Ζῶ στὴ φεγγοβολὴ / ποὺ προχωράει / ὁλόγιομα τὰ χέρια μου / μὲ πόθους / κι ὁ κόσμος εἶναι ὄμορφος πολὺ / μοσκοβολάει.

Τὰ μάτια μου λιμπίστηκαν / τὰ δέντρα / τὰ δέντρα ποὺ γιόμισαν ἐλπίδες / καὶ ντύθηκαν τὴ πράσινη στολὴ

 / τὸ λιόχαρο δρομάκι προχωράει / σ᾿ ὁλόδροσο χαλὶ / κι ἀπ᾿ τὸ φεγγίτη μὲ καλεῖ / στὶς πράσινες νησίδες.

Κι οὔτε μυρίζομαι τὰ φάρμακα / τ᾿ ἀναρρωτήριο πιὰ δὲ βρωμάει / -θ᾿ ἀνοίξουν τὰ γαρούφαλα / ἡ ὥρα ἡ καλή-

Τί τάχα ἂν εἶσαι φυλακή; / Νὰ μὴ λυγᾶς! / αὐτὸ εἶν᾿ ὅλο. / Δὲν εἶναι ἄλλη συμβουλή.

NAZIM XIKMET – 1948

«Ποίηση κοινωνική, βαθιά ανθρώπινη, θαυμαστά απέριττη, ανεξάντλητη πηγή συγκινήσεων γεμάτη από το ευγενικό δίδαγμα της ευθύνης του ποιητή μπροστά στην εποχή του και στον κόσμο» είχε πει για ο έργο του Χικμέτ ο Γ. Ρίτσος που μετέφρασε τα ποιήματα του Χικμετ στην Ελλάδα.

Ένας αθεράπευτα ρομαντικός επαναστάτης, ασυμβίβαστος κομμουνιστής, παθιασμένος με τη ζωή.

 «Είμαι κομμουνιστής / Είμαι αγάπη απ’ την κορυφή ως τα νύχια, / αγάπη θα πει βλέπω, σκέφτομαι, κατανοώ, / αγάπη θα πει το παιδί που γεννιέται, το φως που πλημμυρίζει/ αγάπη θα πει να δέσεις μια κούνια στ’ άστρα / αγάπη θα πει να χύνεις το ατσάλι μ’ απέραντο μόχθο / Είμαι κομμουνιστής. /Είμαι αγάπη απ’ την κορυφή ως τα νύχια»