Ο Έρωτας Ατόμων του Ίδιου Φύλου στη Χριστιανική & Ισλαμική Παράδοση

Εισαγωγή, e la libertà – 

Τα δύο άρθρα που δημοσιεύουμε, του Νικ Γιόβτσιτς-Σας και του Άλι Ολομί, είναι σημαντικά για τις ιστορικές πληροφορίες που προσφέρουν, πάνω σ’ ένα ζήτημα για το οποίο οι ιστορικές γνώσεις είναι περιορισμένες και αποσπασματικές,, ακόμα και μέσα στην αριστερά: τις μορφές, τον τρόπο εκδήλωσης και την κοινωνική αποδοχή του έρωτα ανάμεσα σε άτομα του ίδιου φύλου στις προκαπιταλιστικές χριστιανικές και μουσουλμανικές κοινωνίες. Αυτή η έλλειψη ιστορικής γνώσης κάνει κάποιους να εξακολουθούν ακόμα να πιστεύουν στα σοβαρά, ότι η ομοφυλοφιλία είναι ένα από τα «προϊόντα» του καπιταλισμού ή ακριβέστερα, της «αλλοτρίωσης» που συνδέεται με τον καπιταλισμό. Ένα άκρως αντιδραστικό και αντιεπιστημονικό ιδεολόγημα, το οποίο όμως δυστυχώς εξακολουθεί να αναπαράγεται, ακόμα και από τις πανεπιστημιακές έδρες.^*

Το άρθρο Νικ Γιόβτσιτς-Σας παρουσιάζει μορφές ένωσης ατόμων του ίδιου φύλου («αδελφοποιήσεις») στον προκαπιταλιστικό σερβικό κόσμο, οι οποίες μάλιστα είχαν την ευλογία της ορθόδοξης εκκλησίας. Σύμφωνα με τον συγγραφέα, οι ενώσεις αυτές αποτελούσαν μορφές γάμων ατόμων του ίδιου φύλου, οι οποίοι μάλιστα τελούνταν εντός εκκλησίας, ακολουθώντας τις βασικές τελετουργίες του «κανονικού» γάμου. Πιθανόν η άποψη αυτή να αποτελεί μια υπεραπλουστευμένη ερμηνεία ενός πιο περίπλοκου θεσμού. Για άλλους ιστορικούς οι αδελφοποιήσεις αυτές δεν είχαν ερωτικό περιεχόμενο, αλλά αποσκοπούσαν στην κάλυψη ενός συνόλου κοινωνικών και οικονομικών αναγκών των νέων ανθρώπων (αντρών ως επί το πλείστον) στην παραδοσιακή κοινωνία. Παρ’ όλ’ αυτά, οι δύο ερμηνείες δεν είναι απαραιτήτως αντικρουόμενες. Σίγουρα είναι δύσκολο να φανταστούμε την ορθόδοξη εκκλησία να αποδέχεται, ακόμα και να ευλογεί ένα θεσμό ο οποίος είχε ερωτικό περιεχόμενο, διαφορετικό από αυτόν ο οποίος αποσκοπούσε στην αναπαραγωγή. Από την άλλη όμως, ο θεσμός αυτός ήταν το μοναδικό πλαίσιο το οποίο επέτρεπε σε δύο ομοφυλόφιλους άντρες να μπορούν να νομιμοποιήσουν τη σχέση τους και μάλιστα με τις ευλογίες της εκκλησίας (έστω κι αν κάλυπταν το ερωτικό της περιεχόμενο). Και ίσως όχι μόνο αυτό: ο καθαγιασμός μιας φιλικής σχέσης, η επισημοποίησή της και οι κοινωνικές αλλά και συναισθηματικές υποχρεώσεις που συνεπάγονταν, δημιουργούσαν μια συναισθηματική εγγύτητα ή ακόμα και ερωτισμό και συνθήκες σεξουαλικού πειραματισμού για πολλούς νέους άντρες οι οποίοι πραγματοποιούσαν την αδερφοποίηση για λόγους που δεν είχαν σχέση με την σεξουαλικότητα.

Αξίζει να σημειωθεί, ότι ο θεσμός της αδελφοποίησης απαγορεύτηκε από την εκκλησία στα τέλη του 19ου αιώνα με την επιχειρηματολογία ότι αποτελούσε μορφή νομιμοποίησης ανεπίτρεπτων σεξουαλικών πρακτικών.

Αλλά το ζήτημα αυτό αφορά την επιστήμη της ιστορίας.

Το άρθρο του Νικ Γιόβτσιτς-Σας έχει πολύ περισσότερο ενδιαφέρον από μία άλλη άποψη, καθαρά πολιτική. Ο Νικ Γιόβτσιτς-Σας είναι, εκτός από ακτιβιστής των δικαιωμάτων των LGBTQ+ ατόμων και θεολόγος. Μάλιστα, διαβάζοντας το άρθρο του καταλαβαίνουμε ότι ο βασικός λόγος για τον οποίο το γράφει είναι για να ανοίξει διάλογο για τα δικαιώματα των ομοφυλόφιλων, με τους χριστιανούς Σέρβους και ίσως, ακόμα και με κομμάτια της σερβικής εκκλησίας.

Όπως αναφέρει, η σερβική ορθόδοξη εκκλησία όχι μόνο πρωτοστατεί στις αντιδραστικές κινητοποιήσεις εναντίον των δικαιωμάτων των LGBTQ+ ατόμων, αλλά και έχει δημιουργήσει ένα ευρύ ιδεολογικό πλαίσιο, μέσα από το οποίο η πλειοψηφία του κόσμου διαμορφώνει τις αντιλήψεις γι’ αυτά τα ζητήματα. Αυτό πιθανόν καθορίζει και την οπτική της άλλης πλευράς: εάν ο μόνος τρόπος για να μιλήσεις για την ομοφυλοφιλία στη Σερβία είναι μέσα από / και κάτω από τον λόγο της ορθοδοξίας, ο Νικ Γιόβτσιτς-Σας προσπαθεί να αναδείξει τα δικαιώματα των LGBTQ+ ατόμων μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο, το μόνο στο οποίο μπορεί να συνομιλήσει με τους άλλους σε μία κοινωνία όπου ο λόγος της εκκλησίας έχει γίνει ο κοινά αποδεκτός λόγος.

Βρισκόμαστε λοιπόν μπροστά σε ένα πρόβλημα το οποίο δεν αφορά μόνο τη Σερβία: η θρησκεία σε μια σειρά από χώρες και περιοχές του σύγχρονου κόσμου διαμορφώνει ένα ασφυκτικό πλαίσιο μέσα στο οποίο αναπτύσσονται οι κοινωνικές συνειδήσεις και το οποίο κάθε άλλο παρά ομοιογενές και σταθερό είναι: μέσα σε / και μέσα από αυτό μπορεί να εκφραστεί ταυτόχρονα ο λόγος της εξουσίας και ο λόγος της αντίστασης στην εξουσία. Και κατά συνέπεια μπορεί επίσης να εκφραστεί από το ίδιο κίνημα, από την ίδια ομάδα ή ακόμα και από το ίδιο άτομο, ταυτόχρονα ή διαδοχικά, τόσο μια ριζοσπαστική θέση, όσο και μια αντιδραστική, καθαγιασμένες και οι δύο από τον θρησκευτικό λόγο μέσα στο οποίο εκφέρονται.

Έτσι μπορούμε να δούμε αντικυβερνητικές διαδηλώσεις με σταυρούς, με εικόνες του Χριστού ή με το Κοράνι, μπορούμε να δούμε στην ίδια πλατεία ισλαμιστές μαζί με άθεους ή ακόμα και ομάδες λεσβιών, γκέι+, μπορούμε να δούμε ομάδες διαφορετικών θρησκειών να συνασπίζονται ενάντια στην εξουσία…

Φυσικά, ο καθένας και η κάθε μια μπορεί να καταλάβει ότι αυτά τα φαινόμενα ερμηνεύονται, αφενός από το γεγονός ότι οι πλατιές λαϊκές μάζες όταν αρχίσουν κινητοποιούνται εξακολουθούν να κουβαλάνε το μεγαλύτερο φορτίο της κυρίαρχης ιδεολογίας ανιχνεύοντας ταυτόχρονα νέες ιδεολογικές κατευθύνσεις και αφετέρου από την απουσία, στις χώρες στις οποίες εκδηλώνονται, αξιόλογων (και αξιόπιστων) δυνάμεων του εργατικού κινήματος και της αριστεράς. Σε τελική ανάλυση, η ανάπτυξη του θρησκευτικού λόγου, ως βάσης για την ανάπτυξη ιδελογικο-πολιτικών συστημάτων, μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο σε ένα κοινωνικό πεδίο από το οποίο έχει εξαφανιστεί, ή δεν έχει ακόμα εμφανιστεί, ο κριτικός λόγος της ταξικής διεκδίκησης, μέσα στον οποίο / και δίπλα στον οποίο μπορεί να αναπτυχθεί το σύνολο των χειραφετητικών διεκδικήσεων και λόγων.

Από αυτή την άποψη, πολιτικές προσπάθειες, όπως αυτή του Νικ Γιόβτσιτς-Σας, έχουν σημασία φυσικά, επειδή αναδεικνύουν την καταπίεση, τα δικαιώματα και τις διεκδικήσεις των LGBTQ+ ατόμων, και ως τέτοιες αυτές οι προσπάθειες θα πρέπει να υποστηρίζονται από την αριστερά, έστω κι αν επιχειρούν να εκφραστούν μέσα από έναν θρησκευτικό λόγο. Από την άλλη όμως, δεν πρέπει να παραβλέπουμε, ότι ο θρησκευτικός λόγος, όσο κι αν κάτω από ορισμένες συνθήκες μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τους καταπιεσμένους για να αμφισβητήσουν την καταπίεσή τους, είναι πάντοτε ένα σύστημα σκέψης, μέσα στο οποίο το προοδευτικό μπορεί να συνυπάρξει με το αντιδραστικό μόνο με την προϋπόθεση της υποταγής του πρώτου στο δεύτερο. Έστω κι αν αυτό συμβεί… «σε τελική ανάλυση». Και ακριβώς αυτή την αντίφαση μπορούμε να διακρίνουμε στο τελικό συμπέρασμα του άρθρου του Γιόβτσιτς-Σας, με το οποίο εγκαλεί την εκκλησία της Σερβίας για διάσπαση της εθνικής ενότητας.

Το άρθρο του Νικ Γιόβτσιτς-Σας μεταφράστηκε και δημοσιεύτηκε από το Our baba doesn’t say fairy tales («Αγάπη, Παράδοση και Αντίσταση. Η ιστορία των ομόφυλων γάμων στην Σερβική Εκκλησία»), ενώ το είχαμε ήδη μεταφράσει κι εμείς και ετοιμαζόμασταν να το δημοσιεύσουμε. Επιλέξαμε να δημοσιεύσουμε τη δική μας μετάφραση, κυρίως λόγω κάποιων δευτερεύουσας σημασίας μεταφραστικών διαφορών, όπως για παράδειγμα, η απόδοση των όρων «brotherhood» και «sisterhood» με τον όρο «αδελφότητα» ανδρών και γυναικών, αντί του όρου «αδερφοποίηση», ο οποίος είναι μάλλον ο καταλληλότερος, για ιστορικούς λόγους, καθώς αυτός είναι ο όρος που χρησιμοποιείται από την ελληνόφωνη ορθόδοξη εκκλησία της βυζαντινής και οθωμανικής περιόδου για να περιγράψει τις ενώσεις ατόμων του ίδιου φύλου («αδελφοποίηση» και «αδελφοποιία»).

Το άρθρο του Ali A. Olomi, «Ομοφυλοφιλικός γάμος και η ρευστότητα του θεσμού του γάμου στην ιστορία του Ισλάμ», μεταφράστηκε και δημοσιεύτηκε στο blog, Lgbtq ΑΝΤΑΡΣΥΑ Ρεθύμνου, στις 11 Αυγούστου 2015. Το άρθρο του Άλι Ολομί φυσικά δεν μπορεί να καλύψει το τεράστιο κενό γνώσης γύρω από την ιστορία των μουσουλμανικών λαών, το οποίο μάλιστα συμπληρώνεται πολλές φορές από ρατσιστικά, ισλαμοφοβικά στερεότυπα. Ένα από αυτά είναι η βαθιά πεποίθηση πολλών ανθρώπων, ότι ο σεξισμός και η ομοφοβία είναι εγγενή χαρακτηριστικά της πίστης του Ισλάμ και της κουλτούρας των μουσουλμανικών λαών (ενώ υποτίθεται ότι αυτό δεν ισχύει για τη δύση και τον χριστιανισμό). Το άρθρο του Ολομί, χωρίς φυσικά να μπορεί να καλύψει αυτό το κενό, μας δίνει στοιχεία μιας πιο περίπλοκης σχέσης της θρησκευτικής παράδοσης του ισλάμ με τη σεξουαλικότητα και τον έρωτα μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου.

Φυσικά και τα δύο άρθρα παρουσιάζουν ένα μικρό μόνο μέρος από το ιστορικό υλικό που σχετίζεται με το θέμα τους. Αξίζει να αναφέρουμε, ότι ανάλογες ενώσεις ατόμων του ίδιου φύλου υπάρχουν και στην καθολική μεσαιωνική Ευρώπη («fratres faciendum» και «affrèrement»), ενώ για τον μουσουλμανικό κόσμο, μια από τις πιο γνωστές ίσως περιπτώσεις είναι οι γάμοι μεταξύ ανδρών στους Zaggalah στην πόλη Shali Ghadi στην όαση της Σίβας της Αιγύπτου (απαγορεύτηκαν μετά το 1940). Πέρα από τον μουσουλμανικό-χριστιανικό κόσμο ο αντίστοιχος θεσμός ήταν εξίσου διαδεδομένος. Να αναφέρουμε για παράδειγμα τους γάμους μεταξύ ανδρών στην επαρχία Φουκιέν της νότιας Κίνας κατά την περίοδο της δυναστείας Μινγκ (1368–1644).

e la libertà

*** *** ***

Νικ Γιόβτσιτς-Σας

Αγάπη, Παράδοση και Αντίσταση: Η μυστική ιστορία των γάμων ατόμων του ιδίου φύλου στη Σερβία

Ήταν στον αιματηρό απόηχο της πρώτης πορείας gay pride στο Βελιγράδι το 2001, που η Σερβία κέρδισε την πρώτη φήμη της ως μία από τις πιο ομοφοβικές χώρες της Ευρώπης.^* Η διαδήλωση ήταν μια ολοκληρωτική καταστροφή: λίγο αφού ξεκίνησε η διαδήλωση χτυπήθηκε από χιλιάδες βίαιους υπερ-εθνικιστές, οι οποίοι μετέτρεψαν την ειρηνική πορεία σε ταραχές¹ που έστειλαν πολλούς ακτιβιστές LGBTQ+ στο νοσοκομείο.

Σχεδόν δεκαπέντε χρόνια έχουν περάσει – και ενώ υπήρξαν προσπάθειες από την πολιτική τάξη να κάνει τη Σερβία να φαίνεται πιο ανεκτική στις «σεξουαλικές μειονότητες», η ζωή για τα κουίρ και τρανς άτομα εξακολουθεί να είναι ένας ζωντανός εφιάλτης.

Αν και το κοινοβούλιο εισήγαγε μια σειρά νόμων ενάντια στους αποκλεισμούς και κατά των διακρίσεων το 2009, η συντριπτική πλειοψηφία των Σέρβων εξακολουθει να διακατέχεται από βαθιά αρνητικές απόψεις σχετικά με την LGBTQ+ κοινότητα, με το ήμισυ των Σέρβων να βλέπουν την «ομοφυλοφιλία» ως ασθένεια². Οι λεκτικές και σωματικές επιθέσεις είναι συχνές, οι γυναίκες κουίρ υφίστανται περιστατικά διορθωτικών βιασμών, και ακόμη τα τελευταία χρόνια έχουμε δει την αύξηση των ομάδων που χρησιμοποιούν το διαδίκτυο («dating apps») στο «κυνήγι» των ομοφυλόφιλων ανδρών. Η κατάσταση έχει γίνει τόσο δύσκολη που, σύμφωνα με έρευνα που διεξήχθη από το EurActive,³ το 63% των ομοφυλόφιλων ανδρών στη Σερβία υποφέρουν από σκέψεις αυτοκτονίας.

Κατά τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια, η Σερβική Ορθόδοξη Εκκλησία (Српска православна црква/Srpska pravoslavna crkva) βρέθηκε στο επίκεντρο της αντιπολίτευσης εναντίον των δικαιωμάτων των κουίρ και των τρανς στη χώρα. Οι αντι-LGBTQ+ πορείες είναι γεμάτες από την Ορθόδοξη Χριστιανική εικονογραφία, και συχνά, καθοδηγούμενες από ιερείς που ψέλνουν απαιτώντας μαζί με τους λογοκριτές να καθαριστούν οι «αμαρτίες των Σοδόμων». Ανώτερα μέλη του κλήρου ώθησαν ανοιχτά ακόμα και στη βία κατά των LGBTQ+ Σέρβων, με τον Μητροπολίτη Αμφιλόχιο, γνωστό καθοδηγητή διαδηλωτών κατά των ομοφυλόφιλων, να λέει ότι «το δέντρο που δεν δίνει καρπούς πρέπει να κόβεται και ρίχνεται στη φωτιά.»

Η Σερβική Ορθόδοξη Εκκλησία σε καμιά περίπτωση δεν είναι μια περιθωριακή φωνή – ύστερα από μια τεράστια θρησκευτική αναβίωση μετά την πτώση της Γιουγκοσλαβίας, η Εκκλησία έχει αναβαθμιστεί για να γίνει βασικός πολιτιστικός θεσμός της Σερβίας. Ως εκ τούτου, η Σερβική Ορθόδοξη Εκκλησία είχε σημαντική επίδραση στην παρεμπόδιση της ανάδειξης των LGBTQ+ δικαιωμάτων στην πολιτική σκηνή, εμποδίζοντας την πρώτη ανάγνωση του νομοσχεδίου εναντίον των διακρίσεων το 2009. Αλλά η μεγαλύτερη επιρροή της Εκκλησίας βρίσκεται στη διαμόρφωση του λόγου που αποτελεί τη βάση των αντι-γκέι συναισθημάτων στη Σερβία.

Η αντίθεσή προς τις σχέσεις του ίδιου φύλου πηγάζει από την εμμονή της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας στην διατήρηση της παράδοσης. Ως ένα παράρτημα της Ορθόδοξης Ανατολικής Εκκλησίας, πολλές από τις πεποιθήσεις της έχουν παραμείνει αμετάβλητες από τους πρώτους αιώνες του χριστιανισμού. Ως εκ τούτου, η παράδοση χρησιμεύει ως βασική πηγή της πνευματικής αυθεντίας. Η άποψη της Εκκλησίας είναι ότι οι σχέσεις του ίδιου φύλου είναι μια ψυχική διαταραχή που εισήχθη από τη Δύση, αλλά αυτή η πεποίθηση έρχεται σε άμεση αντίθεση με την ιστορία της Σερβίας και της Ορθόδοξης πίστης.

Το 1994, ο αείμνηστος ιστορικός της Εκκλησίας στο Χάρβαρντ, John Boswell, αμφισβήτησε την  ομοφωνία της σύγχρονης Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας,ότι  τα LGBTQ+ άτομα δεν έχουν καμία θέση στο Χριστιανισμό. Το βιβλίο του, Same-sex Unions in Premodern Europe,⁴  ακολουθεί την ανάπτυξη μιας μορφής γάμου ατόμων του ιδίου φύλου, που υπήρχε στα Βαλκάνια και την Εγγύς Ανατολή, μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα. Η παράδοση την αναφέρει μερικές φορές ως ενώσεις αδελφοποίησης και έχει τις ρίζες της στις  ριζοσπαστικές πεποιθήσεις της πρώιμης Εκκλησίας για το σεξ και τον υλικό κόσμο.

Οι άμεσοι οπαδοί του Χριστού μετά τον θάνατό του περίμεναν την επιστροφή του, ανά πάσα στιγμή, και επέλεξαν να απορρίψουν τον υλικό πλούτο και να απέχουν από όλες τις σεξουαλικές σχέσεις, καθώς περίμεναν το τέλος του χρόνου. Βιβλικοί συγγραφείς όπως ο Παύλος παρότρυναν τους Χριστιανούς να μην παντρευτούν (Α΄ Προς Κορινθίους, 8: «… Είναι καλό [για τον άγαμο] να μείνει άγαμος»⁵), όχι μόνο λόγω της επικείμενης Αποκάλυψης, αλλά επειδή η ειδωλολατρικοί και εβραϊκοί γάμοι σε μεγάλο βαθμό οργανώνονταν γύρω από οικονομικές ανάγκες. Οι ενώσεις με βάση το σεξ και τα χρήματα έκαναν το γάμο μια απροκάλυπτα αμαρτωλή προοπτική μετά την επικείμενη κρίση του Θεού.

Οι Χριστιανοί προσπάθησαν να δημιουργήσουν τις δικές τους εναλλακτικές λύσεις που έδιναν έμφαση στην βαθιά πνευματική και ρομαντική αγάπη πάνω από τον πλούτο και την ασέλγεια, και έτσι γεννήθηκε η παράδοση της «τελετουργικής αδελφήποιησης». Αντίθετα με τη λαϊκή πεποίθηση, οι πρώιμοι οπαδοί του Χριστού έβλεπανόλες τις μορφές του σεξ, ως εξίσου αμαρτωλές (σύμφωνα με τα λόγια του Αποστόλου Παύλου: «Είναι καλό για έναν άνδρα να μην έχει σεξουαλικές σχέσεις με μια γυναίκα»⁶). Επιπλέον, η Γραφή δεν απαγορεύει στην πραγματικότητα την αγάπη ή τις ρομαντικές σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων του ίδιου φύλου, οπότε αυτές οι τελετουργίες παρέμειναν ανοικτές για ζευγάρια ατόμων του ιδίου φύλου και του αντίθετου φύλου.

Με τον καιρό, οι Χριστιανοί κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η αποκάλυψη ήταν πιο μακριά από ό,τι είχε αρχικά προβλεφθεί και υιοθέτησαν μια πιο φιλελεύθερη στάση ως προς το σεξ. Στον 12ο αιώνα, κατά τη διάρκεια μιας χιλιετίες μετά τη σταύρωση του Χριστού, η Εκκλησία ενστερνίστηκε την ιδέα του γάμου και μεταμόρφωσε αυτές τις τελετουργίες αδελφοποίησης στιςτελετές του γάμου που γνωρίζουμε σήμερα. Ενώ η ένωση ατόμων του ιδίου φύλου θα γίνει ταμπού στην Δυτική Ευρώπη, παρέμεινε ένα κεντρικό τμήμα του Χριστιανισμού στους τόπους όπου η πρώιμη Εκκλησία είχε αρχικά κατοικήσει, σε όλα τα Βαλκάνια και την Εγγύς Ανατολή.

Αυτό που κάνει σημαντικές τις παραδόσεις που καταγράφονται από τον Boswell στο Σερβικό πλαίσιο είναι ότι δύο από τις τελετές που καταγράφονται στο βιβλίο του,  Same-sex Unions in Premodern Europe, προέρχονται από τη Σερβία και είναι προγενέστερες της Τουρκοκρατίας. Επιπλέον, συνέχισαν να τελούνται μέχρι αργά, το 19ο αιώνα. Σύμφωνα με τα λόγια του Σέρβου ιστορικού Πάντα Σρέτσκοβιτς, οι ενώσεις αυτές ήταν κάποτε διαδεδομένες «σε όλα τα σερβικά φύλα από Θεσσαλονίκη μέχρι την Ίστρια και από τις ακτές της Αδριατικής μέχρι πέρα από τους ποταμούς Δούναβη και Σάβα και παντού όπουμιλούσαν σερβικά».

Αυτή η παράδοση έχει πλέον σχεδόν εξαφανιστεί από τη συλλογική μνήμη των Σέρβων, αλλά ακόμη και σήμερα η τελετή θα ήταν άμεσα αναγνωρίσιμη ως μια μορφή Ορθόδοξου γάμου: Το ζευγάρι οδηγείται από έναν ιερέα στην Εκκλησία, τα χέρια τους είναι συνδεδεμένα μεταξύ τους, τα στεφάνια τοποθετούνται επάνω στα κεφάλια τους, μοιράζονται την κοινωνία και επιπλέον η τελετή σφραγίζεται με ένα φιλί. Σε μια τρυφερή στιγμή κατά τη διάρκεια της λειτουργίας ο διάκονος ψάλλει: «Γι’ αυτούς που ενώνονται στην δέσμευση της δια βίου αγάπης, σε ικετεύω, Κύριε… ότι ο Κύριος και ο Θεός μας να τους ενώσει σε τέλεια αγάπη και αδιάσπαστη ζωή.»

Η παράδοση κράτησε μέχρι τη σύγχρονη εποχή, εν μέρει χάρη στην οθωμανική κυριαρχία. Οι Οθωμανοί γενικά δεν ενδιαφέρονταν να παρεμβαίνουν στις προσωπικές ρομαντικές υποθέσεις των ανθρώπων που κυβερνούσαν, επιτρέποντας την απρόσκοπτη έκφραση άφθονων σεξουαλικών ηθών μέσα στην αυτοκρατορία. Υπήρχαν χαρέμια στις ίδιες πόλεις όπου υπήρχαν και μοναστήρια αγάμων, και ενώ η ανεκτική στάση τους προκαλούσε αηδία σε κάποιους Δυτικοευρωπαίους, άλλους τους διέγειρε.

Μορφές όπως ο Λόρδος Μπάιρον, σε μια προσπάθεια να ξεφύγουν από την ασφυκτική ομοφοβία του 19ου αιώνα στη Βρετανία, ήρθαν στα Βαλκάνια για να απολαύσουν αυτή την ελευθερία της έκφρασης, περιγράφοντας την εμπειρία τουςαπό ένα λουτρό στη Θεσσαλονίκη ως «ένα μαρμάρινο παράδεισο από σερμπέτι και σοδομισμό.»⁷ Ο Peter Drucker, ιστορικός σχετικά με το θέμα της οθωμανικής σεξουαλικότητας, μας λέει⁸ ότι ενώ οι επιμέρους θρησκευτικές και εθνοτικές ομάδες είχαν τα διάφορα δικά τους έθιμα σε σχέση με τα ρομαντικά πρότυπα, η τελική ηγεμονική κυριαρχία του Σουλτάνου επέτρεπεμια «μεγάλη κοινωνική και σεξουαλική αλληλεπίδραση, συμπεριλαμβανομένων και ατόμων του ιδίου φύλου, μεταξύ μουσουλμάνων, Χριστιανών και Εβραίων.»

Αλλά οι αντρικές και γυναικείες ενώσεις «αδελφοποίησης» δεν συνεχίστηκαν ως μια συνθηκολόγηση απέναντι στην οθωμανική κουλτούρα. Αυτές δεν ήταν οι άσεμνες ερωτοδουλειές στα λουτρά που απολάμβανε ο Μπάιρον· ήταν τα ιερά δεσμά της αγάπης και της πίστης που πραγματοποιούνταν στην Εκκλησία και είχαν σχέση με την ιστορία της χριστιανικής αντίστασης. Οι ενώσεις αδελφοποίησης συνδέθηκαν με τη μνήμη των μαρτύρων Σεργίου και Βάκχου: δύο Ρωμαίοι στρατιώτες, που παντρεύτηκαν ο ένας τον άλλο, βασανίστηκαν και εκτελέστηκαν για την πίστη τους.

Οι άνδρες που επιθυμούσαν άνδρες, δεν θεωρούνταν θηλυπρεπείς ή άρρωστοι, όπως σήμερα, αλλά τους έβλεπαν σαν τους Σπαρτιάτες στην Αρχαία Ελλάδα. Όχι μόνο έχουν τη θέση τους στο πεδίο της μάχης, αλλά και η προβολή τους είναι ιδιαίτερα αξιοσημείωτη στις σερβικές εξεγέρσεις εναντίον της οθωμανικής κυριαρχίας. Επίσης, είναι μάλλον εμφανές ότι ο νομικός κώδικας που γράφτηκε από τον πρώτο ηγεμόνα της ανεξάρτητης Σερβίας, Καραγιώργη, δεν περιέχει απαγορεύσεις εναντίον των σχέσεων του ιδίου φύλου. Ωστόσο ο μετασχηματισμός της Σερβίας από κράτος υποτελές στην Οθωμανική αυτοκρατορία, σε ανεξάρτητο, δυτικοευρωπαϊκού τύπου Βασίλειο, θα σημάνει το τέλος αυτής της ιερής, ορθόδοξης, χριστιανικής παράδοσης.

Το 19ο αιώνα στη Δυτική Ευρώπη η ιδέα της σεξουαλικής ανηθικότητας φετιχοποιείται. Βιβλία και εφημερίδες της εποχής αρχίζουν να γεμίζουν με ιστορίες νεκρών γυναικών, σκανδαλώδη ρομαντισμό και lustmord (σεξουαλική δολοφονία.) Καθώς οι άνθρωποι έχουν όλο και μεγαλύτερη εμμονή με το σεξ, τα ευρωπαϊκά κράτη αρχίζουν να αστυνομεύουν την ιδιωτική ζωή των ανθρώπων με τρόπο που δε γινόταν ποτέ πριν και περίμεναν από τη νέα επιστήμη της ψυχιατρικής να διερευνήσει τη «σεξουαλική αντιστροφή.»^** Πολλοί από αυτούς τους πρώιμους ψυχιάτρους πρότειναν ότι αυτοί που ήταν πιο επιρρεπείς σε αυτές τις ανώμαλες συμπεριφορές προέρχονταν από ομάδες οι οποίες θεωρούνταν ότι βρίσκονταν στον πυθμένα της κοινωνίας: τα λαϊκά στρώματα, οι Εβραίοι, οι έγχρωμοι και οι Σλάβοι που ζούσαν άλλοτε υπό οθωμανική κυριαρχία.

Καθώς οι Σέρβοι άρχισαν να δέχονται την επίδραση της δυτικής εμμονής με το σεξ, άρχισαν να αντιλαμβάνονται ότι τα έθνη της Δυτικής Ευρώπης έβλεπαν τους Σέρβους ως λάγνους, υπερ-σεξουαλικούς και στιγματισμένους από Οριενταλιστική σεξουαλικότητα. Η άποψη ότι τα Βαλκάνια ήταν καθυστερημένα και σεξουαλικά ανήθικα είναι ιδιαίτερα παρούσα στη λαϊκή λογοτεχνία της εποχής, όπως στον  Δράκουλα του Μπραμ Στόκερ.

Καθώς η σερβική πολιτιστική ελίτ άρχισε να αξιολογεί τους πολιτιστικούς της κανόνες συγκρίνοντάς τους με τις αξίες χωρών όπως η Βρετανία και η Γαλλία, οι τελετές του ιδίου φύλου κατέληξαν να θεωρηθούν ως ένα αποκρουστικό σύμβολο όλων όσα καθιστούσαν τη Σερβία «Άλλο». Εκείνοι που εμπλέκονταν σε σχέσεις με άτομα του ίδιου φύλου δεν κρίνονταν πια από την αγάπη τους ή από τη συμβολή τους στην κοινωνία, αλλά αντιμετωπίζονταν ως «σεξουαλικά αντεστραμμένοι» που δεν έχουν θέση στον σύγχρονο πολιτισμό.

Από τον 19ο αιώνα και μετά, η τελετουργική αδελφοποίηση θα σβήνει σιγά-σιγά από τη βαλκανική κουλτούρα καθώς η νέα δυτική έννοια της «ομοφυλοφιλίας» έρχεται να αντικαταστήσει τις παραδοσιακές αντιλήψεις των σχέσεων ατόμων του ιδίου φύλου. Σύμφωνα με την μαρτυρία του Γερμανού ανθρωπολόγου Paul Adolf Näcke, το 1908 ενώσεις αδελφοποίησης εξακολουθούσαν να πραγματοποιούνται μεταξύ των Χριστιανών στην Αλβανία και έγραψε με λεπτομέρειες σχετικά με το πάθος και την αγάπη που υπήρχε μεταξύ των ανδρών που δεσμεύονταν από αυτή την ένωση. Ακόμα και και πολύ αργότερα, το 1933, ο Christopher Isherwood αναφέρεται στα Βαλκάνια ως τη γη όπου «ιερείς προΐσταντο αρσενικών γάμων.» Τελικά οι Σέρβοι ιστορικοί θα αρνούνταν τις βαθιές ρομαντικές και πνευματικές συνδέσεις που υπήρχαν στο εσωτερικό πολλών τελετουργιών αντρικής και γυναικείας αδελφοποίησης. Και αντίθετα θα προσπαθούσαν να τις εξισώσουν με την ιδέα της πλατωνικής «αδελφοτήτας του αίματος» ή τις στρατιωτικές ενώσεις.

Αν η ιστορία των ενώσεων της αντρικής και γυναικείας αδελφοποίησης στη Σερβία αποδεικνύει κάτι, αυτό είναι ότι οι σημερινές πεποιθήσεις της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας σχετικά με τις σχέσεις του ιδίου φύλου δεν είναι με κανένα τρόπο παραδοσιακές.

Η άποψη της σύγχρονης εκκλησίας έχοντας γίνει χειρότερη με τις προσπάθειες της Σερβίας να καλύψει την πολιτιστική απόσταση από τα δυτικοευρωπαϊκά έθνη που μεσολάβησε από την πτώση της Γιουγκοσλαβίας, έχει μετατραπεί στο τέρας του Φρανκενστάιν, το οποίο συντίθεται από ο,τι έχει απορρίψει η ψυχιατρική ψευδοεπιστήμη του 19ου αιώνα και από αντι-δυτικά υπερεθνικιστά συναισθήματα. Για τη σύγχρονη Σερβική Ορθόδοξη Εκκλησία, η ειρωνεία είναι ότι η Δύση δεν είναι ο τόπος προέλευσης του λοιμού του 21ου αιώνα που προκαλεί την ομοφυλοφιλία, αλλά μάλλον ο εφευρέτης των ομοφοβικών παραδόσεων, τις οποίες η Σερβική Ορθόδοξη Εκκλησία κηρύττει σήμερα η ίδια.

Το μέλλον παραμένει αβέβαιο για την κοινότητα LGBTQ+ – κι ενώ η κυβέρνηση ενδιαφέρεται να απεικονίσει τη Σερβία ως χώρα χωρίς αποκλεισμούς, της λείπει η θέληση και η κατανόηση για να αντιμετωπίσει τα πραγματικά ζητήματα που επηρεάζουν τα κουίρ και τρανς άτομα.

Ανεξάρτητα από την σεξουαλικότητα ή την ταυτότητα φύλου, η Σερβία βρίσκεται σε μια περίοδο μεγάλης οικονομικής αστάθειας και πασχίζει να βρει κατανόηση για τα συμφέροντά της στη διεθνή σκηνή. Ως εκ τούτου, ίσως αντί να ενθαρρύνει τη βία και τη διχόνοια μεταξύ του πληθυσμού, η Σερβική Ορθόδοξη Εκκλησία θα έκανε καλά να θυμηθεί τα λόγια του ιδρυτή της, του Αγίου Σάββα: «Σάμο σλόγγα σρμπίνα σπάσαβα» Μόνο η ενότητα θα σώσει τους Σέρβους.

Μετάφραση: e la libertà

Πηγή: Nik Jovčić-Sas, «Love, Tradition and Resistance: The Secret History of Same-Sex Marriage in Serbia», Balkanist, 24 Νοεμβρίου 2015.

Ο Nik Jovčić-Sas είναι Βρετανο-Σέρβος θεολόγος και ακτιβιστής των LGBTQ + δικαιωμάτων. Σπουδάζει στο Βασιλικό Κολέγιο του Λονδίνου. Μεγάλωσε στο Bath και στο Βελιγράδι, και το έργο του διερευνά τις διασταυρώσεις μεταξύ της καταπίεσης των κουίρ και τρανς, της ορθόδοξης χριστιανικής πίστης τους και της παραδοσιακής βαλκανικής κουλτούρας.

*** *** ***

Ali A. Olomi

Ομοφυλοφιλικός γάμος και η ρευστότητα του θεσμού του γάμου στην ιστορία του Ισλάμ

Απάντηση στο άρθρο των Reza Aslan και Hasan Minha, «Open Letter to American Muslims on Same Sex Marriage», Religion Dispatches, 7 Ιουλίου 2015.

Από τη στιγμή που νομιμοποιήθηκε ο ομοφυλοφιλικός γάμος από το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ στις 26/6/2015, διάφορες θρησκευτικές ομάδες εκφράστηκαν σχετικά με την απόφαση. Οι μουσουλμάνοι αμερικάνοι, οι οποίοι είναι μειονοτική ομάδα στις ΗΠΑ, ταλαιπωρήθηκαν για να αποκτήσουν μια κοινή άποψη.

Κάποιοι καταδίκασαν ανοιχτά την απόφαση. Άλλοι παρότρυναν διστακτικά την απόδοχή της. Γνωρίζοντας την επισφαλή θέση των μειονοτήτων στις ΗΠΑ, ο ιμάμης Suhaib Webb δημοσίευσε ένα διαδικτυακό μήνυμα όπου πήρε μια ισορροπημένη στάση σεβασμού και πολιτικής στήριξης προς την απόφαση, αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα τα θεολογικά και ηθικά διλήμματα των συντηρητικών μουσουλμάνων. Μια ομάδα Αφγανών-Αμερικανών στοχαστών και ακτιβιστών στο Samovar Network είχαν πιο δεκτική στάση αφού μέσω ενός διαδικτυακού πάνελ⁹ δήλωσαν τη στήριξή τους στην κυβέρνηση και τη λοατκι κοινότητα στο σύνολό της.

Ο συγγραφέας Reza Aslan και ο κωμικός Hasan Minhaj συνέταξαν μια ανοιχτή επιστολή¹⁰, η οποία δημοσιεύτηκε στο Religion Dispatches, προς του μουσουλμάνους αμερικάνους ενθαρρύνοντας την αποδοχή και την ανεκτικότητα, υπενθυμίζοντας στους μουσουλμάνους ότι είναι επίσης μειονότητα στις ΗΠΑ και θα έπρεπε να υπερασπίζουν τα δικαιώματα άλλων μειονοτήτων.

Ο κόσμος ξαφνιάστηκε από την επιστολή ενώ κάποιοι αποδίδουν αυτή τη στάση των συγγραφέων στην επιρροή της Δύσης. Η δημοφιλής αναπαράσταση των μουσουλμάνων σε Αμερική και Ευρώπη τους θέλει σθεναρά ενάντιους στον ομοφυλοφιλικό γάμο. Όμως θα έλεγα πως θέσεις όπως του Reza στην πραγματικότητα αναδεικνύουν ένα ξεχασμένο κομμάτι της ισλαμικής ιστορίας.

Όπως στην περίπτωση του χριστιανισμού, η ιστορία των ομοφυλοφιλικών σχέσεων στο Ισλάμ είναι πολύ πιο περίπλοκη από όσο θα ήθελαν κάποιοι να πιστεύουμε.

Πρώτον, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι ενώ οι ομοφυλοφιλικές σχέσεις είναι διαχρονικές και οι ομοφυλόφιλοι υπήρχαν σε όλες τις εποχές, σύμφωνα με θεωρητικούς, όπως ο Μισέλ Φουκώ, η ομοφυλοφιλία εμφανίστηκε ως ταυτότητα μαζί με την ετεροφυλοφιλία, πρόσφατα στη μοντέρνα κοινωνία. Πράγματι, μπορεί να υποστηριχτεί πως η ομοφοβία είναι κυρίως ένας σύγχρονος «φόβος» δεμένος με άγχη σχετικά με την αρρενωπότητα, με εθνικιστικές προεκτάσεις. Το ίδιο το Κοράνι δεν αντιμετωπίζει την ομοφυλοφιλία απευθείας, παρά αναφέρεται σε συγκεκριμένες πρακτικές.

Όσον αφορά την ομοφυλοφιλία οι Μουσουλμάνοι καταδεικνύουν τους περιβόητους στίχους του Κορανίου για το λαό του Λωτ (7:80-84)ⁱ, τους οποίους κάποιοι σύγχρονοι λόγιοι -προβάλοντας πάνω τους ευαισθησίες της σημερινής εποχής- ερμηνεύουν ως καταδίκη της ομοφυλοφιλίας. Όμως άλλοι λόγιοι επιλέγουν το Qisas Al Anbiya, ένα σχολιασμό για την ιστορία και τις ζωές των προφητών του Ισλάμ που συσχετίζει την ιστορία του Λωτ με την καταδίκη της διαφθοράς του λαού του, των οποίων η κτηνώδης ασέλγεια τους οδήγησε σε βιασμούς και σοδομία, δηλαδή τους ερμηνεύουν ως όχι καθ’ αυτή καταδίκη της σοδομίας.

Στην πραγματικότητα το Κοράνι υποστηρίζει την ποικιλία της επιθυμίας, όταν δηλώνει πως ο Θεός δημιούργησε διάφορους συντρόφους για τον άνθρωπο (30:21)ⁱⁱ. Ακόμη χρησιμοποιεί την ομοερωτική εικονοπλασία για να περιγράψει τον παράδεισο ως γεμάτο από νεαρούς υπηρέτες τόσο ελκυστικούς «ώστε όταν τους βλέπει κανείς, τους βρίσκει τόσο όμορφους όσο τα σκόρπια μαργαριτάρια». (52: 24, 76: 19).ⁱⁱⁱ

Πρέπει επίσης να λάβουμε υπόψη τη ζωή του Προφήτη Μωάμεθ και ότι η γυναίκα του Umm Salama είχε έναν ομοφυλόφιλο υπηρέτη τον Hit. Εκτός του Hit, υπήρχε ο Tuways και ο Al Dalal. Αυτά τα άτομα, γνωστά ως mukhanathum, θεωρούνταν σύντροφοι του Μωάμεθ, ή μαθητές και φίλοι. Οι mukhanathum υπηρέτησαν και ως φρουροί του τάφου του Μωάμεθ.

Οι ομοφυλοφιλικές σχέσεις και η αντίστοιχη λογοτεχνία υπήρχαν σε όλη την ιστορία του ισλαμικού πολιτισμού, ήδη από τον 7ο αιώνα. Ο φημισμένος πέρσης ποιητής Rumi και ο πατέρας της κλασικής ισλαμικής ποίησης, Abu Nawas, έγραψαν στίχους όπου εκθείαζαν την ομορφιά νεαρών αντρών. Πράγματι, στις μεσαιωνικές αυτοκρατορίες των Αββασιδών, Οθωμανών, Σαφαβιδών, τα κανονιστικά πρότυπα ποίησης και τέχνης περιστρέφονταν γύρω από την νεανική και θελκτική εμφάνιση νεαρών αντρών.

Παρόλο που οι γυναίκες εγκωμιάζονταν επίσης, το κανονιστικό πρότυπο της ομορφιάς επικεντρωνόταν κυρίως σε μια ιδέα για τη νεότητα που ισοδυναμούσε με τη ζωτικότητα και την επιθυμία. Σε πολλά ποιήματα όπως αυτά των Abu Nawas, Rumi και πολλών άλλων, αυτό σήμαινε νέοι άντρες, όμως σε αυτούς τους νέους αποδίδονταν θηλυκά στοιχεία, υπογραμμίζοντας τη ρευστή φύση θηλυκότητας και αρρενωπότητας.

Χαλίφηδες, όπως ο Al Amin, στο χαλιφατο των Αββασιδών τον 8ο αιώνα, επιδίδονταν σε ομοφυλοφιλικές σχέσεις, και υπάρχουν γραπτά σχετικά με τους πολεμιστές του Abu Muslim, οι οποίοι ανέτρεψαν τους Ουμαγιάδες, που πλάγιαζαν με τους υπηρέτες τους. Παρόλο που περίοδοι καταπίεσης υπήρξαν σίγουρα και οι μελετητές συζητούν έντονα αν τέτοιες πράξεις επιτρέπονταν ή όχι, στο σύνολο του ο ισλαμικός πολιτισμός είχε την τάση όχι μόνο να ανέχεται αλλά και να αποδέχεται τα ομοφυλοφιλικά ειδύλλια.

Γραπτές μαρτυρίες ομοφυλοφιλικών σχέσεων μεταξύ γυναικών δεν ήταν τόσο διαδεδομένες στην αραβική και ισλαμική λογοτεχνία, όμως υπάρχουν επαρκή στοιχεία για την ανοχή ή ακόμα και τον εγκωμιασμό των ομοφυλοφιλικών σχέσεων γυναικών. Για παράδειγμα, το 10ο αι. ο Jawami al-Ladhdha ή η Εγκυκλοπαίδεια της απόλαυσης από τον Abul Hasan Ali, διηγούνται μια ιστορία αγάπης και ειδυλλίου μεταξύ δυο γυναικών, της Hind bint al Nur’man και της Al Zarqa.

Κάποιες περίοδοι της ισλαμικής ιστορίας ήταν ποιο ανεκτικές από άλλες και θα έπρεπε να αναγνωρίσουμε ότι υπήρχε διαφοροποίηση ανάλογα με την περιοχή παρόλο που η ιστορική πορεία έκλινε κυρίως προς τη μεριά της ανοχής. Όταν ο ονομαστός μαροκινός μελετητής Muhammad al Saffar ταξίδεψε στην Ευρώπη τον ξένισε η απέχθεια των ευρωπαίων προς την ομοφυλοφιλία, σε αντίθεση με την αποδοχή που υπήρχε στον ισλαμικό κόσμο. Όντως αυτή η αποδοχή παρουσιάστηκε από ευρωπαίους χριστιανούς και οριενταλιστές συγγραφείς ως δείγμα της υποτιθέμενης ηθικής χαλαρότητας της «Ανατολής».

Οι ομοφυλοφιλικές σχέσεις αντρών, για παράδειγμα, απεικονίζονταν στην τέχνη, συμπεριλαμβανομένων αυτών των εικόνων (τώρα στην κυριότητα του δημοσίου): 1) Aqa Mirak – Ακουαρέλα του 16ου αι από τον Aqa Mirak Tabriz που απεικονίζει δυο πρίγκιπες και εραστές 2) «Haft Awrang» – Οι εφτά θρόνοι, ένα χειρόγραφο του 16ου αθ. Απεικονίζει έναν νεαρό με τους μνηστήρες του 3) Sawaqub¹¹ – Οθωμανική απεικόνιση του 19ου αι. στη Sawaqub al Manaquib που απεικονίζει σεξουαλική επαφή μεταξύ ενός άντρα και του οινοχόου του.

Η πολιτιστική και κοινωνική πραγματικότητα της ομοφυλοφιλίας στο Ισλάμ μετατράπηκε σε υπόγεια μέσα στην ιστορική αναπαράσταση. Οι άνθρωποι, οι οποίοι θέλουν να πιέσουν προς μια μονοδιάστατη ερμηνεία της θρησκείας, βολικά αγνοούν αυτά τα κομμάτια της ισλαμικής ιστορίας, προς ενίσχυση αφηγήσεων που έχουν προέλθει από τις προκαταλήψεις τους. Παρόλο που η ύπαρξη τέτοιων ζευγαριών είναι ένα ιστορικά αναμφισβήτητο γεγονός, τέτοιες αφηγήσεις σύχνα μπαύνουν κάτω απ’το χαλί και η ιστορία της ανεκτικότητας ξεχνιέται για να αντικατασταθεί από απεικονίσεις του Ισλάμ ως μια ομοφοβική και επιθετική θρησκευτική πίστη.

Πέρα από αυτή την πολύπλοκη ιστορία, στο Ισλάμ ο ορισμός του γάμου και των επιτρεπτών σχέσεων έχει εξελιχθεί- κάτι που οι ιστορικοί σε ζητήματα γάμου, γενικά, το επισημαίνουν αρκετά συχνά.

Οι περισσότεροι σύγχρονοι μουσουλμάνοι εφαρμόζουν τον παραδοσιακό γάμο ως «ένας άντρας μια γυναίκα» με στόχο την οικογένεια, κι όμως αυτή η ερμηνεία είναι λιγάκι διαφορετική από αυτά που περιγράφει το Κοράνι.

Το Κοράνι δεν καταδικάζει τη σεξουαλική απόλαυση, ενώ ο γάμος μπορεί να είναι πολυγαμικός.(4:3).^iv Επιπλέον, όπως στη Βίβλο, στους άντρες επιτρέπεται να διατηρούν παλλακίδες, τις ma malakat aymankum, ή «αυτές που κατέχει το δεξί σου χέρι» (4:24, 23:5-6).^v

Σήμερα, ο γάμος στο Ισλάμ ορίζεται διαφορετικά και η «ορθοδοξία» του δεν προωθεί την κατοχή παλακίδων ούτε την πολυγαμία. Σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας της, η ερμηνεία του Ισλάμ για την ιδεα του γάμου έχει εξελιχθεί και αλλάξει, ενώ αυτό που αποκαλούμε «παραδοσιακός γάμος» δεν είναι καθόλου αμετάβλητος θεσμός.

Η κατανόηση της ιστορίας είναι σημαντική, και κατά κύριο λόγο δεν είχε εξεταστεί μέχρι την εμφάνιση τον πουριτανών ερμηνευτών των Γραφών, των Σαλάφι, από τη μία πλευρά και της ισλαμοφοβίας από την άλλη. Η Γραφή αναμφισβήτητα δεν αλλάζει, όμως η ασχολία των πιστών μαζί της συνεχώς εξελίσσεται σύμφωνα με τις ιστορικές συνθήκες στις οποίες ζουν.

Έχει σημασία να θυμόμαστε την ιστορία της ανεκτικότητας και αποδοχής του Ισλάμ. Ο Reza και άλλοι σαν κι αυτόν δεν είναι αναγκαστικά «δυτικοποιημένοι», αλλά εξερευνούν το ζήτημα εξετάζοντας την ιστορία του ίδιου του Ισλάμ.

Αναγνωρίζοντας πως υπάρχουν κι άλλες αφηγήσεις σχετικά με το γάμο και την ομοφυλοφιλία ήδη ενσωματωμένες στη θρησκευτική τους παράδοση, οι μουσουλμάνοι και οι υπόλοιποι θα έπρεπε να ξεπεράσουν την ιδέα του ενός και μοναδικού, μονολιθικού «παραδοσιακού γάμου», εξυμνώντας τη διαφορετικότητα που επιτρέπουν τα ιερά τους βιβλία.

Πηγή: Lgbtq ΑΝΤΑΡΣΥΑ Ρεθύμνου, 11 Αυγούστου 2015,

Ali A. Olomi, «Same-Sex Relationships & the Fluidity of Marriage in Islamic History», Islamic Commentary, 17 Ιουλίου 2015.

Ο Ali A. Olomi είναι ιστορικός κι συγγραφέας, μεταπτυχιακός φοιτητής στην Ιστορία της Μέσης Ανατολής και του Ισλάμ στο Πανεπιστήμιο California Irvine, όπου ειδικεύεται σε ζητήματα θρησκείας, φύλου και σεξουαλικότητας, πολιτισμικής και διανοητικής ιστορίας, και στην πολιτική. Ασχολείται επίσης με την αρθρογραφία, όπου τοποθετεί σύγχρονα πολιτικά ζητήματα στο ιστορικό πλαίσιο. Tweeter: @aaolomi.

Σημειώσεις

* Χαρακτηριστικό και «επίκαιρο» παράδειγμα το «4ο μάθημα από τη σειρά ‘‘10 απλά μαθήματα Σύγχρονης Επαναστατικής Θεωρίας. Κλασικός μαρξισμός και Λογική της Ιστορίας’’» του αναπληρωτή καθηγητή Πολυτεχνείου Κρήτης Δημήτρη Πατέλη (σε βίντεο: Α μέρος και Β μέρος). Δείτε επίσης αντιδράσεις, πχ.: «Ανακοίνωση Ομάδας Φύλου ΑΝΤΑΡΣΥΑ: Το κήρυγμα μίσους του Δ. Πατέλη και ο ρόλος της αριστεράς»· «Μια απάντηση στις τρανσφοβικές μπαρούφες του αριστερού καθηγητάκου» αλλά και υπεράσπιση: «Για το εγχείρημα διαδικτυακής διαπόμπευσης του Δ. Πατέλη».

* [Σ.τ.Μ.:] Βλ. και «Σερβία: Μια ματιά στην ομοφοβική χουλιγκανική κυβέρνηση της χώρας», Our baba doesn’t say fairy tales, 16 Σεπτεμβρίου 2014.

1 «Gay Pride Belgrade 2001 TV B92», Youtube, 21 Αυγούστου 2012.

2 «Report On Public Opinion Research “Citizens’ Attitudes on Discrimination in Serbia”», PUBLIC OPINION RESEARCH – NOVEMBER 2012, Βελιγράδι Δεκέμβριος 2012.

3 «Svaki deseti gej mladić razmišlja o samoubistvu», EurActive, 2 Οκτωβρίου 2013.

4 John Boswell, Same-sex Unions in Premodern Europe, Random House Books, Νέα Υόρκη 1994 [John Boswell, Γάμοι μεταξύ ανδρών, Οι ομοφυλοφιλικές σχέσεις στην αρχαία Ελλάδα, Ρώμη και μεσαιωνική Ευρώπη, Ζαχαρόπουλος, Αθήνα 2004].

5 «Περὶ δὲ ὧν ἐγράψατέ μοι, καλὸν ἀνθρώπῳ γυναικὸς μὴ ἅπτεσθαι», Α΄ Προς Κορινθίους, 7, 1. «Λέγω δὲ τοῖς ἀγάμοις καὶ ταῖς χήραις, καλὸν αὐτοῖς ἐστιν ἐὰν μείνωσιν ὡς κἀγώ.», Α΄ Προς Κορινθίους, 7, 8. Μέγας Συναξαριστής

6 Ό.π.

7 Leslie Alexis Marchand (επιμ.), Lord Byron: Selected Letters and Journals, Harvard University Press, Κέμπριτζ 1982.

8 Peter Drucker, Warped: Gay Normality and Queer Anti-Capitalism, BRIL, Λέιντεν 2015.

** [Σ.τ.Μ:] Ο όρος «σεξουαλική αντιστροφή» («Sexual inversion») χρησιμοποιήθηκε στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα για την ομοφυλοφιλία, πχ. βλ.: Havelock Ellis, Studies in the Psychology of Sex, (1897–1928).

9 «Discussions:Same sex Marriage and the Afghan Diaspora», Youtube, 1 Ιουλίου 2015.

10 Reza Aslan και Hasan Minha, ό.π.

i «Και (στείλαμε) επίσης τον Λωτ που είπε στη γενιά του: ‘‘Μήπως διαπράττετε έργα ασέλγειας, που καμιά άλλη γενιά του σύμπαντος κόσμου δεν έκανε πριν από σας; Επειδή εσείς χρησιμοποιείτε (για τις ορέξεις σας) τους άνδρες προτιμώντας τους από τις γυναίκες. Είστε πραγματικά ένας λαός που ξεπερνάει τα όρια’’. Κι η γενιά του δεν έδωσε απάντηση παρά αυτή, όταν είπαν ‘‘Οδηγείστε τους έξω απ’ το χωριό σας, γιατί πραγματικά είναι άνδρες που θέλουν να είναι καθαροί και αγνοί!’’ Και σώσαμε αυτόν και την οικογένειά του, εκτός απ’ τη γυναίκα του, γιατί ήταν από τους αργοπορούντες. Και ρίξαμε βροχή πάνω τους ραγδαία (από θειάφι), και κοιτάξτε: πώς ήταν η τιμωρία εκείνων που εντρυφούσαν στην αμαρτία και στο έγκλημα!» (Το Ιερό Κοράνιο, 7:80-84. Συγκρότημα του βασιλιά Φαχντ για την εκτύπωση του Ιερού Κορανίου, Μεδίνα, χ.χ.έ.).

ii «Και από τα Σημάδια Του, είναι και ότι έχει πλάσει από τον ίδιο τον εαυτό σας συζύγους για να συγκατοικείτε (ήσυχα) μαζί τους, κι έκανε ανάμεσά σας (να φωλιάσει) η αγάπη και η στοργή. Βέβαια σ’ αυτά υπάρχουν Σημεία (διδάγματα) για τον λαό εκείνον που σκέπτεται.» (Το Ιερό Κοράνιο, 30:21. ό.π..).

iii «Θα περιφέρονται πάνω τους και θα υπηρετούν (αφοσιωμένοι) σ’ αυτούς, (όμορφοι – καλοφτιαγμένποι) έφηβοι σαν Μαργαριτάρια καλά φυλαγμένα (από καταστροφή)» (Το Ιερό Κοράνιο, 52:24. ό.π..).

«Και θα περιτριγυρίζουν πάνω τους (και θα υπηρετούν έφηβοι με αιώνια δροσερότητα), που αν τους δεις θα τους νόμιζες σαν διεσπαρμένα Μαργαριτάρια» (Το Ιερό Κοράνιο, 76:19. ό.π..).

11 «Sawaqub al-Manaquib», Wikimedia Commons. 

iv «Κι αν φοβάστε ν’ αδικήσετε τις ορφανές (σε περίπτωση γάμου) τα ορφανά, τότε να παντρεύεστε άλλες δύο ή άλλες τρεις ή τέσσερις γυναίκες της εκλογής σας. Κι αν όμως φοβάστε ακόμη μήπως τις αδικήσετε τότε, να παντρεύεστε μόνο μία, ή όποιες έχετε αιχμάλωτες κι αυτό για να σας προφυλάξει απ’ το να φερθείτε άδικα.» (Το Ιερό Κοράνιο, 4:3. ό.π..).

v «Επίσης απαγορεύεται να παντρεύεστε έγγαμες γυναίκες, εκτός από αυτές που το δεξί σας χέρι εξουσιάζει (ως αιχμάλωτες)…» (Το Ιερό Κοράνιο, 4:24. ό.π..).

«Και για εκείνους που προφυλάγουν τον εαυτό τους απέχοντας από τα σαρκικά πάθη (το γενετήσιο οργασμό). Εκτός αν τούτο συμβαίνει με τις συζύγους τους μόνο, ή με (τις αιχμαλώτους) εκείνες που εξουσιάζει το δεξί τους χέρι, γιατί τότε (στην περίπτωση αυτή) είναι εκτός μομφής.» (Το Ιερό Κοράνιο, 23:5, 6. ό.π..).