inred.gr Εναλλακτική ενημέρωση
Tου Δημήτρη Πατέλη –
Νέοι σύντροφοι μου ζήτησαν να γράψω κάτι για τον Καλάσνικοφ, που έφυγε (23.12.13) απ’ τη ζωή. Είχα την τύχη να συναντήσω προσωπικά το θρυλικό μηχανικό-οπλουργό Μιχαήλ Καλάσνικοφ τον Απρίλιο του 1998 στο Ιζέφσκ της Ουντμουρτίας στα Ουράλια. Στα 81 του τότε, εντυπωσίαζε με την απίστευτη ζωτικότητα, το καλοσυνάτο χαμόγελο και το σπινθηροβόλο βλέμμα του. “Να μου μιλάς δυνατά γιε μου” – μου έλεγε, “εγώ μια ζωή πυροβολούσα, δούλευα σε πεδία βολής, σκοπευτήρια και εργοστάσια. Βαριακούω…”.
Ο Μιχαήλ Τιμοφέγιεβιτς Καλάσνικοφ, ήταν το δέκατο έβδομο παιδί μιας αγροτικής οικογένειας (οκτώ από τα δεκαοκτώ παιδιά επιβίωσαν). Η βιογραφία του παρέχει μια ξεχωριστή και συνάμα ενδεικτική εικόνα της ιστορίας του σοβιετικού λαού, του θριάμβου και της τραγωδίας της πρώτης χώρας του πρώιμου σοσιαλισμού (βλ. και: Διδάγματα της ιστορίας. Οκτωβριανή επανάσταση: οι αντιφάσεις του πρώιμου σοσιαλισμού και οι προοπτικές της ανθρωπότητας.http://www.ilhs.tuc.gr/gr/digmata_istorias.htm), αλλά και της ανάπτυξης της πολεμικής τεχνολογίας (βλ. και: Ένοπλες δυνάμεις και τεχνική του πολέμου στην ιστορία. Στρατιωτικοποίηση της επιστήμης και της τεχνολογίας. http://www.ilhs.tuc.gr/gr/enoples_dinameis_texniki_polemou.htm ). Από μικρός ενδιαφερόταν για τις επιστήμες, την τεχνολογία, την ιστορία και τη λογοτεχνία.
Εργάστηκε ως λογιστής σε αμαξοστάσιο των σοβιετικών σιδηροδρόμων και το 1938 πήγε να υπηρετήσει στον Κόκκινο Στρατό, όπου απέκτησε την ειδικότητα του μηχανικού χειριστή τεθωρακισμένων και υπηρέτησε στο 12ο τμήμα τεθωρακισμένων της Δυτικής Ουκρανίας. Εκεί ξεκίνησε την εφευρετική του δραστηριότητα, με την εκπόνηση ενός αδρανειακού μετρητή βολών του πυροβόλου και μιας συσκευής μέτρησης της διάρκειας ζωής του τεθωρακισμένου, για την οποία εκλήθη να δώσει αναφορά στον ίδιο το διοικητή της στρατιάς του, στρατηγό (μετέπειτα αρχιστράτηγο της αντιφασιστικής νίκης) Γεώργιο Κωνσταντίνοβιτς Ζούκοφ. Άρχισε να συμμετέχει στον πόλεμο από την έναρξή του, τον Αύγουστο του 1941, ως αρχιλοχίας, διοικητής τεθωρακισμένου. Τον Οκτώβριο τραυματίζεται βαριά σε μάχη στο Μπριάνσκ.
Κατά τη διάρκεια της νοσηλείας του συλλαμβάνει τη βασική ιδέα του θρυλικού αυτομάτου. Πριν αναρρώσει πλήρως, κατασκεύασε το πρώτο πειραματικό μοντέλο του πιστολοειδούς υποπολυβόλου του στο Ματάι, το οποίο εξελίσσει στα εργαστήρια του Αεροπορικού Ινστιτούτου της Μόσχας (που είχε μεταφερθεί λόγω πολέμου στην Άλμα-Άτα του Καζαχστάν). Αργότερα, το μοντέλο παρουσιάστηκε στον κορυφαίο επιστήμονα με ειδίκευση στα πυροβόλα της εποχής, διοικητή της Ακαδημίας Ντζερζίνσκι του Μηχανικού του Στρατού Α. Α. Μπλαγκονράβ. Η έκθεση που συντάσσει ο τελευταίος με τους ειδικούς της Ακαδημίας, εντοπίζει κάποιες τεχνικές ανεπάρκειες στην όλη επιτυχή σχεδίαση και κατασκευή, και τελικά απορρίπτει προς το παρόν τη βιομηχανική παραγωγή του για τεχνικοοικονομικούς λόγους (δαπανηρές και χρονοβόρες εργασίες για εξαρτήματα νέου τύπου), γνωμοδοτώντας υπέρ της συνέχειας της παραγωγής των δοκιμασμένων στα πεδία των μαχών αυτομάτων ППШ-41 και ППС. Ωστόσο, δεν φείδεται επαίνων για την αυθεντικότητα του όπλου (μικρό βάρος και μέγεθος, δυνατότητα βολών κατά μόνας, επιτυχής συνδυασμός λειτουργικότητας επιλογέα βολής – ασφαλείας κ.ά.), ενώ συνιστά ανεπιφύλακτα την ανάθεση στο λοχία Καλάσνικοφ περαιτέρω μετεκπαίδευσης και έρευνας. Από το 1942 ο Κλάσνικοφ εργάζεται στο Κεντρικό επιστημονικό ερευνητικό πεδίο δοκιμών πυροβόλων όπλων, όπου το 1944 δημιουργεί πειραματικό υπόδειγμα επαναληπτικού τυφέκιου, που εν πολλοίς λειτούργησε ως πρωτότυπο για τη δημιουργία του αυτομάτου. Από το 1945 εργάζεται για τη σχεδίαση αυτομάτου όπλου για ενδιάμεσα πυρομαχικά (7,62×39, υποδείγματος 1943).
Το Αυτόματο Καλάσνικοφ νίκησε στο διαγωνισμό του 1947 και ενεκρίθη προς μαζική παραγωγή και εξοπλισμό του Σοβιετικού Στρατού. Με εντολή του αρχιστράτηγου πυροβολικού Ν. Ν. Βαρόνοφ, το 1948 ο Καλάσνικοφ μετατίθεται στο εργοστάσιο μηχανοκατασκευών του Ιζέφσκ, ώστε να επιληφθεί ο ίδιος της δημιουργίας των υποδομών της τεχνολογίας και της όλης οργάνωσης της παραγωγής της πρώτης πειραματικής παρτίδας του θρυλικού “ΑΚ”. Το Μάιο του 1949, η εντολή είχε εκτελεστεί: τα πρώτα 1500 αυτόματα μαζικής παραγωγής πέρασαν από ενδελεχείς δοκιμασίες και έγιναν δεκτά ως οπλισμός του Σοβιετικού Στρατού. Ο εφευρέτης τιμάται με το βραβείο Στάλιν πρώτης τάξεως και με το μετάλλιο του Ερυθρού Αστέρα και με πληθώρα άλλων βραβείων και τιμητικών διακρίσεων.
Ο ίδιος δήλωσε σε συνέντευξη στην εφημερίδα «Metro Москва» το 2009: «Ένας στρατιώτης έκανε ένα όπλο για το στρατιώτη. Ήμουν ο ίδιος κληρωτός και γνωρίζω τις δυσκολίες της στρατιωτικής ζωής στη μάχη… Όσο ήταν σε επεξεργασία η κατασκευή του, επισκεπτόμουν μονάδες του στρατού, είχα συνεργασίες με ειδικούς. Οι ίδιοι οι στρατιώτες μου έλεγαν τι τους βολεύει και τι χρειάζεται παραπάνω δουλειά. Έτσι προέκυψε ένα απλό, αξιόπιστο και αποτελεσματικό όπλο. Το ΑΚ λειτουργεί σε όλες τις συνθήκες, πυροβολεί απρόσκοπτα ακόμα και αν έχει πέσει στο χώμα, στη λάσπη, είτε μετά από πτώση από ύψος σε σκληρή επιφάνεια. Είναι πολύ απλό, αυτό το αυτόματο. Αλλά θέλω να πω ότι μερικές φορές, το να κάνεις το απλό είναι κατά πολύ πιο δύσκολο από ό,τι το πολύπλοκο».
Στη βάση της κατασκευής αυτού του όπλου, αρχικά από τις εγκαταστάσεις του εργοστασίου μηχανοκατασκευών του Ιζεφσκ και στη συνέχεια -εκατοντάδων άλλων εργοστασίων (κατόπιν αδείας ή πειρατικά), εκπονήθηκαν και βγήκαν δεκάδες εκδοχές, τροποποιήσεις, βελτιώσεις και μετεξελίξεις αυτού του όπλου.
Το 1971 ο Καλάσνικοφ αναγορεύεται Υφηγητής Τεχνικών Επιστημών (μεταδιδακτορικός τίτλος). Γίνεται μέλος 16 Ακαδημιών της Ρωσίας και άλλων χωρών και κάτοχος 35 διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας. Το 1969 προάγεται σε συνταγματάρχη, το 1994 -σε υποστράτηγο και το 1999 σε αντιστράτηγο. Ωστόσο, αυτός ο ακαταπόνητος εφευρέτης που δόξασε τη σοβιετική οπλουργία, μέχρι το τέλος ζει σεμνά και ταπεινά, πιστός στις αρχές του και στο καθήκον.
Ο μηχανικός Μ. Καλάσνικοφ (1949)
Ο Αμερικανός ερευνητής Edward Clinton Ezell (National Firearms Collection curator at the National Museum of American History ), συγγραφέας του έργου “The AK47 Story: Evolution of the Kalashnikov Weapons ”, αναδεικνύει και ορισμένες πτυχές της συνεισφοράς του Καλάσνικοφ, οι οποίες άπτονται της επιστημολογίας, της λογικής & μεθοδολογίας, και της ψυχολογίας της έρευνας. Σε κοινή συνέντευξη με τον Καλάσνικοφ, ανέφερε μεταξύ άλλων: «Ως ιστορικός των πυροβόλων όπλων, θα πω, χωρίς κολακείες και υπερβολές, ότι ασκήσατε αποφασιστική επίδραση στην ανάπτυξη αυτής της κατηγορίας τεχνικού εξοπλισμού κατά το δεύτερο ήμισυ του 20ου αι. Φρονώ ότι κανείς στον κόσμο δε θα διαφωνήσει επ’ αυτού. Αυτό το γεγονός μας υποχρεώνει να προσεγγίσουμε με ιδιαίτερη προσοχή τη δημιουργική σας δραστηριότητα, η οποία διαδραμάτισε σημαντικότατο ρόλο στη διαμόρφωση της γνωστής σε εμάς εικόνας του κόσμου. Σε τέτοιες περιπτώσεις, είναι άκρως επιθυμητή η κατάδειξη τη ιδιοτυπίας της δημιουργικής διαδικασίας, του γίγνεσθαι του κατασκευαστή, των κινήτρων του, των μεθόδων, των όρων εργασίας του, που καθορίζουν την κατεύθυνση της σκέψης και των δυνατοτήτων του. Εκτός του επιστημονικού και ανθρώπινου ενδιαφέροντος, τέτοιου είδους γνώση συνιστά μεγάλη παιδαγωγική και μορφωτική αξία για τη νέα γενιά…» (παρατίθεται στον επίλογο του “Σημειώσεις ενός κατασκευαστή-οπλουργού”, σελ. 290-291).
Εξ’ αφορμής της είδησης του θανάτου του Καλάσνικοφ, ακούστηκαν κάποια τετριμμένα πασιφιστικά σχόλια, διόλου επαινετικά για το μεγάλο οπλουργό, που τον παρουσίαζαν λίγο-πολύ ως αδίστακτο μακελάρη… Όντως, υπάρχουν κάποιοι τεχνικοί, “εκτελεστές της επιστήμης” χωρίς ψυχή και συνείδηση: “οι ηθικοί ενδοιασμοί δεν είναι δική τους υπόθεση. Σε αυτή την κατηγορία ανήκε και ο Βέρνερ φον Μπράουν, ο οποίος ήταν ικανός για κάθε υπηρεσία, είτε προς τον Χίτλερ, είτε προς τον Κένεντυ, αρκεί η πολιτική εξουσία να χρηματοδοτούσε τις εργασίες για τις οποίες ενδιαφερόταν. Στο Πανεμούντε, ο εφευρέτης του Απόλλων δεν έβρισκε τίποτα να πει στους εξόριστους της Ντόρα που δούλευαν με ριγέ φόρμες στα εργοστάσια του V-2. Δεν τον σταμάτησαν ούτε οι απαγχονισμοί στους οποίους παρευρέθηκε διασκεδάζοντας με τους συντρόφους του των Ες-Ες. Από την Ευρώπη μέχρι την Αμερική, η πορεία του ήταν αυτή της αυθεντίας που δεν είχε καμία άλλη πίστη εκτός από την καταξίωση των φιλοδοξιών της. Όπως άλλωστε είπε και ο ίδιος πολλές φορές: “Αυτό που θέλω πραγματικά, είναι ένας πλούσιος θείος”…” (Βλ.: Ζαν-Ζακ Σαλομόν. Επιβιώνοντας της επιστήμης. Μπουκουμάνης 2003).
Ο ίδιος ο Καλάσνικοφ, απέχει μακράν εκείνου του τύπου “απολιτικού” αμοραλιστή τεχνοκράτη, τυφλού υπηρέτη ενός αδηφάγου και αδίστακτου Στρατιωτικοβιομηχανικού συμπλέγματος. Στον επίλογο του βιβλίου του “Σημειώσεις ενός κατασκευαστή-οπλουργού” (Калашников М.Т. Записки конструктора-оружейника. — М.: Воениздат, 1992. militera.lib.ru/memo/russian/kalashnikov_mt/index.html ), αναφέρει: «Συχνά με ρωτούν αν είμαι ικανοποιημένος απ’ τη μοίρα μου. Ναι, είμαι ικανοποιημένος. Με ικανοποιεί που σ’ όλη τη ζωή μου ασχολήθηκα με ένα έργο απαραίτητο για το λαό. Φυσικά, το όπλο δεν είναι τρακτέρ, δεν είναι θεριζοαλωνιστική μηχανή, δεν είναι μηχανή σποράς ούτε αλέτρι. Δεν θα οργώσεις μ’ αυτό τη γη, δεν θα αναθρέψεις σιτάρι. Ωστόσο, χωρίς αυτό δεν θα μπορέσεις να υπερασπιστείς τη γη που σε γέννησε, δεν θα μπορέσεις να προασπίσεις απ’ τον εχθρό την πατρίδα σου, το λαό σου».
Όπως δήλωνε στην εφημερίδα «Правда» (“Πράβντα”): «Είμαι κομμουνιστής από το 1952. Στη χώρα που διοικούσαν οι κομμουνιστές, εγώ -το δέκατο έβδομο παιδί μιας αγροτικής οικογένειας- μπόρεσα να γίνω κατασκευαστής πυροβόλου όπλου, να ανέλθω στην κορυφή της επαγγελματικής δεινότητας. Υπό την ηγεσία του Κομμουνιστικού Κόμματος η γενιά μου νίκησε σε ένα φρικτό πόλεμο, οικοδόμησε μιαν ισχυρή Δύναμη, διάνοιξε για την ανθρωπότητα το δρόμο για το διάστημα, δημιούργησε τα καλύτερα υποδείγματα τεχνικής στον κόσμο. Με αυτή τη μεγάλη Σοβιετική κληρονομιά ζούμε μέχρι σήμερα».
Σε ερώτηση για το αν έχει μετανοιώσει που δεν είχε πλούτη για το έργο του, ο Καλάσνικοφ απαντούσε: «Δεν γίνεται όλα να προσμετρώνται σε χρήμα. Για εμένα το πιο πολύτιμο είναι όταν οι άνθρωποι μου λένε: “το όπλο σας μου έσωσε τη ζωή!”. Τι να τα κάνω τα εκατομμύρια; Και έτσι ζω καλά».
Ο επιστήμονας, ο μηχανικός, κατά τον Καλάσνικοφ, έχει λόγο στο πως, γιατί και προς όφελος τίνος γίνεται χρήση των εφευρέσεών του. Είναι πεποίθησή του, πως για την έρευνα που ο ίδιος υπηρετεί, οι ανάγκες του αντιφασιστικού, αντιιμπεριαλιστικού, απελευθερωτικού και διεθνιστικού αγώνα είναι θεμελιώδη κίνητρα και κριτήρια επιλογών. Θεωρεί αλληλένδετες έννοιες το σοβιετικό πατριωτισμό και τον επαναστατικό διεθνισμό. Σε όλη τη ζωή του, ιδιαίτερα κατά τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, -όπως διαπίστωσα και στη συζήτηση που είχα μαζί του το 1998- δίνει έμφαση στην παιδαγωγική σημασία της πλούσιας ιστορικής εμπειρίας του, στην κοινωνικοπολιτική και ηθική προβληματική, στις προοπτικές του λαού του και της ανθρωπότητας, στα προβλήματα του πολέμου και της ειρήνης, στον αγώνα για τη χειραφέτηση των λαών και την ειρήνη. Με αυτές τις θεματικές συνέγραψε και εξέδωσε έξι βιβλία.
Σε κείμενο του -κάθε άλλο παρά εμφορούμενο από σοσιαλιστικά ιδεώδη γερμανικό περιοδικό «VISIER» (τεύχ. Ιανουαρίου του 1991) αναφέρεται μεταξύ άλλων: « Εκείνο που καθιστά ξεχωριστή τη βιογραφία του Μ. Τ. Καλάσνικοφ είναι το γεγονός ότι ήταν γιος ενός απλού αγρότη και δεν είχε ακαδημαϊκές σπουδές. Η πτήση του μέχρι το αξίωμα του κύριου κατασκευαστή μεταξύ των σοβιετικών μηχανικών-οπλουργών, είναι άλλη μια απόδειξη της υπεροχής του κομμουνιστικού συστήματος, το οποίο παρέχει στον καθ’ ένα μια καλύτερη ευκαιρία στη ζωή, ανεξαρτήτως οικογενειακής προελεύσεως και σπουδών» (ό.π., σελ. 297).
Το ΑΚ-47 ήταν και είναι εν πολλοίς ο αδιαμφισβήτητος πρωταγωνιστής του φορητού οπλισμού στα πεδία των μαχών καθ’ όλη τη διάρκεια της δεύτερης πεντηκονταετίας του 20ου αι. και των αρχών του 21ου, ιδιαίτερα στα στρατόπεδα των ανταρτών, των εξεγερμένων, των επαναστατών, των λαϊκών απελευθερωτικών κινημάτων, του αντιιμπεριαλιστικού αγώνα κατά της αποικιοκρατίας και της νεοαποικιοκρατίας. Σε κάποιες χώρες της Αφρικής (Μοζαμβίκη, Αιθιοπία, Σομαλία), από το επώνυμο του μηχανικού, έχει προκύψει το εξαιρετικά διαδεδομένο ανδρικό όνομα “Καλάς”, επιφορτισμένο -κατά το θρύλο- με μαγική δύναμη… Το “ΑΚ” εγγράφεται στα εθνόσημα διαφόρων χωρών (Μοζαμβίκης, Ζιμπάμπουε, Ανατολικού Τιμόρ) και στις σημαίες πολλών κινημάτων.
Σε ερώτησή μου για το εάν είναι τραγικό να ενσωματώνεται ανθρώπινη δημιουργική ευρηματικότητα σε ένα φονικό μηχάνημα, ο Καλάσνικοφ μου απάντησε στοχαστικά με εμφανή αγωνία: “Εγώ δεν έφτιαξα όπλο για να σκοτώνονται, αλλά για να απελευθερώνονται οι λαοί”…
Υ.Γ. Λεπτομέρειες της βιογραφίας του θα βρει ο αναγνώστης σε πολλά δημοσιεύματα, όπως Mikhail Kalashnikov (http://en.wikipedia.org/wiki/Mikhail_Kalashnikov) και το παρακάτω της Γιούλια Πονομαριόβα. https://ilesxi.wordpress.com
–
