«Η ζωή αξίζει μονάχα αν τη μοιράζεσαι»: 9 χρόνια από τον θάνατο του Κωστή Νικηφοράκη, του ανθρώπου που δίδαξε το νόημα της αλληλεγγύης

Σαν σήμερα, στις 2 Φεβρουαρίου του 2007, πριν από 9 χρόνια, έφυγε από τη ζωή ένας άνθρωπος με το άλφα κεφαλαίο, ο γιατρός Κωστής Νικηφοράκης.  Ένας άνθρωπος που κατάφερε να μετατρέψει την ιδεολογία του σε πράξη έμπρακτής συμπαράστασης και αλληλεγγύης στους αδύνατους και καταπιεσμένους όλου του κόσμου. Εξ’ άλλου, « Η αλληλεγγύη.….πρώτο βήμα αντίστασης» έγραφαν τα ημερολόγια της «Κοινωνικής Παρέμβασης–Συσσίτια Σπλάντζιας», ψυχή των οποίων υπήρξε ο Κωστής. Όπως υπήρξε και πρωτεργάτης του χανιώτικου κινήματος αλληλεγγύης στους μετανάστες, κίνημα το όποιο έχει μπει στη μύτη των εξουσιαστών και των τσιρακιών τους μετά τα πρόσφατα γεγονότα με τους απεργούς πείνας.

Ο Κωστής Νικηφοράκης γεννήθηκε σ’ ένα χωριό των Χανίων το 1950. Φεύγει για την Ιταλία το 1968, για να σπουδάσει γιατρός. Αρχικά μέλος του ΠΑΚ, στη συνέχεια του ΑΜΕΕ και της ΠΠΣΠ συμμετείχε ενεργά στο αντιδικτατορικό κίνημα και πρωτοστάτησε στην ίδρυση του Συλλόγου Ελλήνων Φοιτητών «Νίκος Μπελογιάννης» στη Σιένα.

Αποτέλεσμα ήταν να του αφαιρεθεί το διαβατήριο και να απαγορευτεί η είσοδός του στην Ελλάδα. Στο βιβλίο του Νίκου Κλειτσίκα «Το ελληνικό φοιτητικό κίνημα και ο αντιδικτατορικός αγώνας στην Ιταλία» (εκδόσεις Προσκήνιο, Αθήνα 2000) διασώζεται έγγραφο του ελληνικού προξενείου της Νάπολης προς την ΚΥΠ στο οποίο αναφέρεται και το όνομα του Κωστή Νικηφοράκη:

Σχολιάζοντας το έγγραφο, ο Ν. Κλειτσίκας σημειώνει ότι τα περί «Ιταλών αναρχικών», «βιαιοπραγιών εις βάρος εθνικοφρόνων» κ.ο.κ. αποτελούν εφεύρημα των συντακτών του προκειμένου να διασφαλίσουν τη συνέχιση της μισθοδοσίας τους από τη χουντική ΚΥΠ και συμπληρώνει ότι οι φοιτητές που καταδίδονται στην ΚΥΠ επρόκειτο να πληρώσουν ακριβά την αντιχουντική δράση τους: το προξενείο της Νάπολης τους «κόβει» τα διαβατήρια και το συνάλλαγμα, ενώ οι οικογένειές τους στην Ελλάδα «τιμωρούνται» για τη δράση των παιδιών τους στην Ιταλία με συνεχείς κλήσεις στην Ασφάλεια, απειλές και εκβιασμούς (σ. 133-134). 

Η αλληλεγγύη ως πρακτική

Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, ο Κωστής Νικηφοράκης θα αφιερωθεί σε ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων το οποίο, καθώς περνά ο καιρός, θα υπερβεί κατά πολύ το συνηθισμένο -όσο και πεπερασμένο- πλαίσιο ενασχόλησης με τα κοινά που ακολούθησαν όσοι συνομήλικοί του πολιτικοποιήθηκαν στις γραμμές του αντιδικτατορικού κινήματος. Στην περίπτωσή του, οι «πολιτικές» επιλογές θα συνδυαστούν αρμονικά με πρωτοβουλίες που συνήθως εκλαμβάνονται ως αμιγώς «κοινωνικές», προσφέροντας το υπόδειγμα για μια αριστερή πολιτική πρακτική που δεν μεταθέτει στο μέλλον την αντιμετώπιση των προβλημάτων, αλλά προτείνει τρόπους συλλογικής δράσης για την άμεση αντιμετώπισή τους. 

Η στράτευση του στον χώρο της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς δεν στάθηκαν εμπόδιο για την αποδοχή του και από ευρύτερα συντηρητικά στρώματα της τοπικής κοινωνίας καθώς αφιέρωσε τη ζωή του σε πρωτοβουλίες και τρόπους συλλογικής δράσης για την άμεση αντιμετώπισή κοινωνικών προβλημάτων (δεν είναι τυχαίο ότι ήταν ο πρώτος σε σταυρούς νομαρχιακός σύμβουλος απ’ όλους τους συνδυασμούς). Από το 1986 πρωτοστατεί στους αγώνες για το κλείσιμο της χωματερής του Κουρουπητού και οργανώνει τις επιτροπές κατοίκων για την προστασία του περιβάλλοντος στο Ακρωτήρι.

Στα τέλη του 1988, ο Κωστής Νικηφοράκης συμμετέχει ως πρόεδρος του Ιατρικού Συλλόγου Χανίων σε αποστολή αλληλεγγύης στη δίκη πολιτικών κρατουμένων στην Τουρκία. Τέσσερις από την αποστολή (Κ. Νικηφοράκης, Ν. Γιαννόπουλος, Ν. Μπελαβίλας και Γ. Κουβίδης) συλλαμβάνονται, φυλακίζονται και παραπέμπονται σε δίκη με σοβαρές κατηγορίες. Για την αθώωση και την επιστροφή των τεσσάρων στην Ελλάδα συγκροτείται ένα κίνημα συμπαράστασης που ξεπερνά τα ελληνικά σύνορα και επιτυγχάνει στο τέλος την απελευθέρωσή τους. Για τον «δίκαιο πόθο των ανθρώπων για μια κοινωνία χωρίς φυλακές», μιλούσε σε μήνυμά του από την Αγκυρα ο Κωστής Νικηφοράκης, ενώ στη συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε με την επιστροφή του στα Χανιά εξηγούσε την ανάγκη της έμπρακτης αλληλεγγύης με τους Τούρκους πολιτικούς κρατούμενους. «Οι μέρες αυτές ανέδειξαν ότι εκτός από το Νταβός των κυβερνήσεων υπάρχει και το Νταβός της αλληλεγγύης, της διεθνιστικής υποστήριξης και των κινημάτων», σημείωνε. 

Δύο χρόνια αργότερα, ο Κωστής Νικηφοράκης συμμετέχει δραστήρια στο κίνημα κατά των αμερικανικών βάσεων. Στις 23 Ιουλίου 1990, τα ΜΑΤ μετατρέπουν σε πεδίο μάχης την πλατεία Ελευθερίας μπροστά από το Νομαρχιακό Μέγαρο στα Χανιά με στόχο να διαλύσουν τη διαδήλωση που είχε διοργανώσει η Επιτροπή Φορέων κατά των Βάσεων. Ο Κωστής Νικηφοράκης είναι ένας από τους 28 πολίτες που θα παραπεμφθούν σε δίκη για τα γεγονότα της Νομαρχίας. 

Τα χρόνια αυτά, η δράση του Κωστή Νικηφοράκη αποκτά σταδιακά το εύρος στο οποίο αναφερθήκαμε προηγουμένως. Ασχολείται με το συνδικαλισμό στο χώρο της δουλειάς του. Στη λογική του, οι διεκδικήσεις των γιατρών συνδυάζονται υποχρεωτικά με την προάσπιση του δημόσιου χαρακτήρα της υγείας και με τον αγώνα για τα δικαιώματα των ασθενών. «Δεν πρέπει να αλλάξει η ιατρική ηθική επειδή οι υποταγμένες κυβερνήσεις αποφασίζουν να περιοριστούν οι δαπάνες», σημείωνε σε άρθρο του στο περιοδικό «Δρόμοι». «Αυτό που πρέπει να αλλάξει είναι ο προσανατολισμός των δημόσιων επενδύσεων. […] Οι δαπάνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για ένα χρόνο αντιστοιχούν σε 150 λεπτά στρατιωτικών δαπανών». 

Η τοπική αυτοδιοίκηση υπήρξε ένας ακόμη χώρος στον οποίο θα αφιερώσει το χρόνο του ο Κωστής Νικηφοράκης: υποψήφιος δήμαρχος Χανίων στις εκλογές του 1994, θα αναδειχθεί νομαρχιακός σύμβουλος και στις τρεις εκλογικές αναμετρήσεις που θα ακολουθήσουν (1998, 2002, 2006). 

Δίνοντας απτό περιεχόμενο στην έννοια της κοινωνικής αλληλεγγύης, ο Κωστής Νικηφοράκης εξασφαλίζει την εθελοντική εργασία γιατρών και τη βοήθεια πολιτών και κατορθώνει να διοργανώσει συσσίτια και ιατρεία για άπορους και μετανάστες στις φτωχές γειτονιές της Σπλάντζιας στα Χανιά. 

Καθημερινές μάχες

Ο Κωστής Νικηφοράκης, όρθιος στο βάθος μαζί με τους συγκατηγορούμενους του κατά την διάρκεια της δίκης τους στην Τουρκία.

Στις αρχές του καλοκαιριού του 2001, 164 πρόσφυγες από την Ασία και την Αφρική αποβιβάζονται στο λιμάνι της Σούδας. Στην Κρήτη κρατούνται για λίγες ημέρες στη Σχολή Εμπορικού Ναυτικού στη Σούδα και στη συνέχεια μεταφέρονται σε έναν ειδικά διαμορφωμένο καγκελόφραχτο χώρο στις εγκαταστάσεις του παλιού αερολιμένα των Χανίων. Ο Κωστής Νικηφοράκης θα σταθεί δίπλα τους από την πρώτη στιγμή της άφιξής τους μέχρι την ώρα που και οι τελευταίοι ανάμεσά τους θα αποκτήσουν προσωρινή άδεια παραμονής και θα αφεθούν ελεύθεροι. Επιβεβαιώνει τις καταγγελίες για κακοποίηση προσφύγων από άνδρες του Λιμενικού, ζητάει την τιμωρία των ενόχων, και, μαζί με άλλα μέλη της Πρωτοβουλίας Αλληλεγγύης στους Μετανάστες, παλεύει με όλες του τις δυνάμεις για τη βελτίωση των άθλιων συνθηκών της κράτησής τους. Με συνεχείς εκκλήσεις προς τις αρχές και τους πολίτες της πόλης να δείξουν έμπρακτα ότι ο ανθρωπισμός δεν εξαντλείται στα λόγια, καθώς και με την καθημερινή του παρουσία, ο Κωστής Νικηφοράκης παίζει καταλυτικό ρόλο στη δημιουργία ενός κινήματος συμπαράστασης στους πρόσφυγες. Σε μια φωτογραφία δημοσιευμένη στα «Χανιώτικα Νέα» (12.6.01) τον βλέπουμε να κρατά τρυφερά δυο μικρά προσφυγόπουλα και να δηλώνει: «Για μας οι άνθρωποι αυτοί είναι φιλοξενούμενοι που αναζητούν μια καλύτερη τύχη». «Από όλους και πολύ περισσότερο από τους ίδιους τους πρόσφυγες αναγνωρίστηκε η σημαντική συμβολή του γιατρού και νομαρχιακού συμβούλου κ. Κώστα Νικηφοράκη», διαβάζουμε σε δημοσίευμα της ίδιας εφημερίδας με θέμα την αποχώρηση των τελευταίων προσφύγων. «Είναι χαρακτηριστικό ότι τη στιγμή του αποχαιρετισμού όλοι οι πρόσφυγες πέρασαν ένας-ένας, χαιρέτησαν και φίλησαν τον κ. Νικηφοράκη, εκφράζοντας με τον τρόπο αυτόν την ευγνωμοσύνη τους για τη συμπαράστασή του καθ’ όλη τη διάρκεια της παραμονής τους» (18.6.01).

Στο τέλος του 2001, διακόσιοι ακόμη πρόσφυγες αποβιβάζονται στην περιοχή της Σούγιας και οδηγούνται στον παλιό αεροσταθμό. Θα ακολουθήσουν τεράστιες προσπάθειες του κινήματος συμπαράστασης προκειμένου να εξασφαλιστούν ανθρώπινες συνθήκες διαβίωσης για τους πρόσφυγες και να τους παρασχεθεί η απαραίτητη νομική βοήθεια. «Από τους ανθρώπους που δεν έχουν πάψει ούτε στιγμή να στηρίζουν τους πρόσφυγες είναι ο πρόεδρος της Ενωσης Γιατρών ΕΣΥ Νομού Χανίων Κώστας Νικηφοράκης», σημειώνει σχετικά ο Γιάννης Λιβυάκης στα «Χανιώτικα Νέα» στις 10 Δεκεμβρίου 2001. Κορυφαία στιγμή του κινήματος συμπαράστασης, η επιτυχία του να εμποδίσει την επιβίβαση στο πλοίο 54 προσφύγων των οποίων μεθοδευόταν η «επαναπροώθηση» στην Τουρκία. «Μπορεί να κερδίσαμε μια μάχη, αλλά ο πόλεμος είναι ακόμη μπροστά μας και πρέπει να συνεχίσουμε με το ίδιο πάθος τη συμπαράσταση στους κατατρεγμένους αυτούς ανθρώπους», δήλωνε ο Κωστής Νικηφοράκης στον τοπικό Τύπο (25.1.02).

Την αντίληψή του για το επάγγελμα του γιατρού υπερασπίστηκε ο Κωστής Νικηφοράκης και όταν κατέθεσε ως μάρτυρας στη δίκη της «17 Νοέμβρη» για να καταγγείλει τις συνθήκες κάτω από τις οποίες πραγματοποιήθηκε η ανάκριση του Σάββα Ξηρού. «Καταπατήθηκαν τα πάντα», υποστήριξε. «Ανθρώπινα δικαιώματα, ιατρική δεοντολογία και ηθική, ακόμη και ο κανονισμός της Μονάδας Εντατικής Θεραπείας».

Η τρομοϋστερία της εποχής δεν τον εμπόδισε να καταθέσει ως μάρτυρας υπεράσπισης στην δίκη της 17Ν, καταγγέλλοντας τις συνθήκες νοσηλείας του Σάββα Ξηρού και τον τρόπο τον οποίο έγινε η ανάκριση του. Χαρακτηριστικά αποσπάσματα από την κατάθεση του:

“Η σχέση γιατρού και αρρώστου είναι μια σχέση που έχει να κάνει με εμπιστοσύνη και συνεργασία.  Συνδετικός κρίκος αυτών των δύο πραγμάτων είναι η ηθική του γιατρού, είναι η βιοηθική, είναι κάτι που ξεπερνά τα όρια χρώματος, θρησκείας, πρόσφυγα, μετανάστη, κρατούμενου, αιχμάλωτου πολέμου κλπ.  Η υγεία και η εκπαίδευση είναι ίση για όλους σε πλούσιους και φτωχούς. Η σχέση εμπιστοσύνης και συνεργασίας είναι η ιατρική ηθική. Με αυτό το πράγμα δεν θέλω να αμφισβητήσω την ηθική των συναδέλφων, δεν θέλω να αμφισβητήσω μια λογική η οποία ξεπερνά τα όρια της καταπάτησης της ιατρικής δεοντολογίας … Το κύρος των γιατρών δεν διασφαλίζεται με τη συνεργασία μια οποιαδήποτε εξουσία ή μια οποιαδήποτε πολιτική επιλογή, ή με οποιοδήποτε εκβιασμό. Με αυτό δεν θέλω να πω ότι οι γιατροί εκβιάστηκαν, ίσως να μην είχαν το θάρρος να υποστηρίξουν τις αλήθειες που τους επιβάλλει η υπόστασή τους σαν γιατροί. Γιατί η ιατρική είναι μια βαθιά ηθική επιστήμη, είναι μια τέχνη η οποία συνδέει την ευγένεια, το ήθος, την προσέγγιση, την παρέμβαση και πρώτα από όλα τη θεραπεία του αρρώστου.”

«Η ζωή αξίζει μονάχα αν τη μοιράζεσαι», έλεγε ο Κωστής Νικηφοράκης. Και απέδειξε ότι το εννοούσε. 

Διαβάστε και ένα άρθρο του που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Δρόμοι», στις 13 Δεκεμβρίου 2003 για την κατάσταση στον χώρο της υγείας και τις καταστρεπτικές πολιτικές του νεοφιλελευθερισμού:

H υγεία στην εποχή του νεοφιλελευθερισμού (*)

Από το 1960 μέχρι και το 1990 στην Eυρώπη έγινε μια «επανάσταση» στην υγεία, που άρχισε από τα λαϊκά κινήματα και τους εργάτες για να πετύχουν καλύτερες συνθήκες υγείας στους χώρους εργασίας και κατοικίας. Eίναι η εποχή της φιλοσοφίας της προαγωγής της υγείας. Έτσι έχουμε απόπειρες συστημάτων υγείας που, παίρνοντας υπόψη τους και τη στρατηγική του Παγκόσμιου Oργανισμού Yγείας (Π.O.Y.) για «υγεία για όλους το 2000», καθορίζονται (τουλάχιστον στις προβλέψεις) από την καθολικότητα (δημόσιο σύστημα υγείας για όλους), την αλληλεγγύη (συστήματα ασφάλισης) και το δημόσιο και δωρεάν χαρακτήρα (ίση πρόσβαση στις υπηρεσίες).

Σήμερα, αυτό το οικοδόμημα αρχίζει να γκρεμίζεται. Tην τελευταία δεκαετία οι φωνές των κυρίων τους (E.E.) άρχισαν να μας λένε ότι πήραμε λάθος δρόμο, γιατί αυτά τα συστήματα ξοδεύουν πολλά και δεν μπορεί να αντέξει ο κρατικός κορβανάς (5,3% του AEΠ στην Eλλάδα – ήδη από τα χαμηλότερα στον κόσμο). Aυτή η τάση της ανατροπής συμπίπτει με την παγκοσμιοποίηση της οικονομίας και την πολιτική του νεοφιλελευθερισμού. Φτάνουμε στη νέα εποχή της εμπορευματοποίησης της υγείας. Ξεχνούν οι εγκέφαλοι ότι η υγεία δεν είναι προϊόν ανταλλάξιμο που παράγει υπεραξία, αλλά είναι προϊόν αξίας χρήσης που είναι για το όφελος όλης της κοινωνίας.

Οι έννοιες της καθολικότητας και της αλληλεγγύης πάνε περίπατο. Μπαίνουμε στην εποχή της προσφοράς και της ζήτησης, της πληρωμής με το κομμάτι. Γυρίζουμε στην εποχή του Μεσαίωνα, του ατομισμού και της λογικής του κοινωνικού Δαρβινισμού.

Στους παράγοντες «νοσηρότητας» πρώτης γραμμής πλέον συγκαταλέγονται: οικονομικό, κοινωνικές συνθήκες, ανεργία, υποαπασχόληση, αύξηση των κοινωνικών ανισοτήτων (οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι), μετανάστευση, περιθωριοποίηση, και έρχονται να προστεθούν «άτυποι ιοί», όπως εμπορευματοποίηση και νοσοκομεία-επιχειρήσεις με πρότυπο τον ανταγωνισμό.

Τα «ψίχουλα περίθαλψης» δίνονται ως εγγύηση minimum standard, ενώ για εκείνους που μπορούν να «αγοράσουν» κάτι παραπάνω υπάρχει πωλητής με το αζημίωτο.

Ο θατσερισμός είναι ο πρώτος διδάξας, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι και όλες οι άλλες ευρωπαϊκές χώρες δε συμφωνούν στο να βάλουν χέρι στις χρηματοδοτήσεις για την υγεία μέσα στη λογική της «οικονομίας» και του «νοικοκυρέματος». Άρχισε να παίζει ουσιαστικό ρόλο ο τρίτος πόλος της ιδιωτικής ασφάλισης (εθελοντική τη λένε) για υγεία και σύνταξη. Αρχίζει να μειώνεται ο ρόλος του κράτους.

Αλήθεια, τι ιδιωτική ασφάλιση μπορεί να κάνει ο άνεργος, ο συνταξιούχος, ο μισθωτός, ο μετανάστης; Ο κεϋνσιανισμός σε όλο του το μεγαλείο. Λιγότερο κράτος, περισσότερο εμπόριο.

O νεοφιλελευθερισμός και η παγκοσμιοποίηση οδηγούν στη διάλυση των εθνικών συστημάτων υγείας. O περιορισμός των δαπανών οδηγεί στην ανυπαρξία της προληπτικής αγωγής της υγείας και της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας. Mέσα σ’ αυτό το πλαίσιο δημιουργείται η «φτώχεια της υγείας», γιατί όλο και περισσότεροι δεν θα έχουν πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας. Oι HΠA είναι το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα. H ιδέα ότι η υγεία πρέπει να προάγεται και να προασπίζεται γιατί είναι αναντικατάστατο αγαθό για την ευημερία της κοινωνίας αντικαθίσταται από τη νέα ιδέα ότι η υγεία είναι ένα εμπόδιο για τις δημόσιες δαπάνες και την ανάπτυξη του κεφαλαίου και, επομένως, η μείωση των επενδύσεων για την υγεία είναι η μεγαλύτερη υποχρέωση κάθε κυβέρνησης.(…)

Eίναι φανερό ότι υπάρχει συσχέτιση μεταξύ εισοδήματος και υγείας (το DALE: «προσδόκιμο ζωής με καλή υγεία»). Στα δύο άκρα αυτής της σχέσης είναι: η Σιέρα Λεόνε με 26 χρόνια και η Iαπωνία με 74 χρόνια. H Iαπωνία έχει ακαθάριστο κατά κεφαλή εισόδημα 32.230 δολάρια και η Σιέρα Λεόνε 130 δολάρια. Yπάρχουν χώρες με σχεδόν ίδιο εισόδημα, αλλά με πολύ διαφορετικό προσδόκιμο ζωής με καλή υγεία. Xώρες με 500 δολάρια ετήσιο κατά κεφαλή εισόδημα, όπως Kαμερούν, Γουινέα, Zιμπάμπουε, έχουν 40 χρόνια προσδόκιμο ζωής με καλή υγεία. Άλλες χώρες με ίδιο εισόδημα, π.χ. της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, όπως Aρμενία, Γεωργία, Aζερμπαϊτζάν, έχουν 60 χρόνια προσδόκιμο ζωής με καλή υγεία. Στη μία περίπτωση δεν υπάρχουν εθνικά συστήματα υγείας, ενώ στην άλλη υπάρχουν. (…)

Έχει υπολογιστεί από τον Christy W. Kifer ότι τα έξοδα από τις στρατιωτικές δαπάνες 35 δευτερολέπτων αρκούν για να φτιαχτούν σχολεία για 30.000 παιδιά ή για να τραφούν 22.000 άτομα για 1 χρόνο. Tα έξοδα 12 δευτερολέπτων θα αρκούσαν για να κατασκευαστούν 40.000 εξοπλισμένα ιατρικά κέντρα. Oι δαπάνες του Π.O.Y για 1 χρόνο αντιστοιχούν σε 150 λεπτά στρατιωτικών δαπανών. O G. Berlinyuer τονίζει ότι τα χρήματα που ξοδεύονται για παγωτό στην Eυρώπη (12 δισ. δολάρια) θα έλυναν το πρόβλημα του υποσιτισμού και του πόσιμου νερού στην Aφρική (9 δισ. δολάρια).

Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, γίνεται κατανοητό ότι εάν θέλει η ιατρική να φτάσει τους σκοπούς της, όπως έλεγε ο Virchow το 18ο αιώνα, «πρέπει να μπει στην κοινωνική και πολιτική ζωή και πρέπει να υποδείξει και να ανατρέψει όλα τα εμπόδια που βάζουν περιορισμούς στον κύκλο της ζωής».

Θα είναι η κοινωνικοποίηση της ιατρικής που εμπνέεται από τις αρχές της κοινωνικής δικαιοσύνης, που θα προάγει την υγεία για όλους και προπάντων για αυτούς που έχουν περισσότερο ανάγκη. Η ανισότητα στην υγεία και την περίθαλψη έχει τις ρίζες της στις κοινωνικές ανισότητες, στην ταξική κοινωνία.

Πηγές: parallhlografos.wordpress.com |  iospress.gr | koel.gr  – μέσω: http://agonaskritis.gr