Η «ΙΘΑΚΗ» ΕΙΝΑΙ Ο ΔΡΟΜΟΣ

«Σα βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη, | να εύχεσαι να ‘ναι μακρύς ο δρόμος, | γεμάτος περιπέτειες, γεμάτος γνώσεις». Η «Ιθάκη» είναι το ταξίδι της ζωής. Ένα ταξίδι που γίνεται ενδιαφέρον από τον τρόπο που θα επιλέξει καθένας για να ταξιδέψει. Από τη στάση ζωής που θα διαλέξει. . Από ποιους τόπους θα επιλέξεις να περάσεις κι από τις τύχες που θα ανταμώσεις περπατώντας.  Από τις στάσεις και τις αναχωρήσεις που θα διαδέχονται η μία την άλλη. Από τα καλωσορίσματα και τους αποχωρισμούς. Από τα συναπαντήματα και τις χαρές και τις λύπες. Από τα απροσδόκητα «Το φθάσιμον εκεί είν’ ο προορισμός σου», γι’ αυτό «μη βιάζεις το ταξείδι διόλου».

[…] «να σταματήσεις σ’ εμπορεία Φοινικικά, | και τες καλές πραγμάτειες ν’ αποκτήσεις, | σεντέφια και κοράλλια, κεχριμπάρια κ’ έβενους, | και ηδονικά μυρωδικά κάθε λογής, |

όσο μπορείς πιο άφθονα ηδονικά μυρωδικά» …

Να ζήσεις. Να συνεχίσεις να προχωράς, να αποδέχεσαι και να αναιρείς, να αμφισβητείς, να χαίρεσαι κάθε φορά και με τα λιγότερα,  «πλούσιος με όσα κέρδισες στον δρόμο, μη προσδοκώντας πλούτη να σε δώσει η Ιθάκη». Αυτό είναι το «Το φθάσιμον». Αυτή είναι η «Ιθάκη».

Ο Καβάφης αναφέρεται στην Ιθάκη αλλά δεν την προσδιορίζει. Δεν βάζει στόχο την Ιθάκη σε ένα ταξίδι επιστροφής. Η Ιθάκη δεν είναι ένα ταξίδι νόστου. Η Ιθάκη είναι κάθε φορά σε κάθε σταθμό που κάνουμε μέχρι να ξεκινήσουμε για τον επόμενο. Είναι ένα ταξίδι αναζήτησης, ένας δρόμος που ενδεχομένως δεν τελειώνει, αλλά μας κάνει σοφότερους και μας ολοκληρώνει. Ο ταξιδιώτης ξεκινάει για την Ιθάκη, δεν επιστρέφει στην Ιθάκη.

Όπως σημειώνει εύστοχα ο Ε. Παπανούτσος,  «Οι Ιθάκες πια, όχι η Ιθάκη, γιατί δεν είναι μία, αλλά πολλές και διάφορες –όχι μόνο στους διάφορους ανθρώπους, αλλά και στον ίδιο άνθρωπο, κάθε φορά που βάζει σκοπούς και «τέλη» στη ζωή του. Και τι σημαίνουν; Απλούστατα: ένα είναι κάθε τόσο το ιδεατό σημείο αναφοράς, που μας χρειάζεται μόνο και μόνο για να βρίσκομε πάλι στον δρόμο τον προσανατολισμό μας, όταν με κάποιαν εκτροπή τον χάνουμε. Αλλά δεν είναι το τέρμα που έχει αξία. Την αξία την έχει η ίδια η πορεία. Αυτή θα μας κάνει σοφούς. Τι άλλο μπορεί να μας προσφέρει η Ιθάκη; Μας έδωσε ό,τι είχε να μας δώσει. Μας έβγαλε δηλαδή στο δρόμο».

Όλα είναι δρόμος. Η Ιθάκη δεν είναι ο προορισμός, είναι το ταξίδι. «Κι αν πτωχική την βρεις,  – άδικα δεν περπάτησες – η Ιθάκη δεν σε γέλασε. | Έτσι σοφός που έγινες, με τόση πείρα, | ήδη θα το κατάλαβες η Ιθάκες τι σημαίνουν».

ΙΘΑΚΗ

Σα βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη,

να εύχεσαι νάναι μακρύς ο δρόμος,

γεμάτος περιπέτειες, γεμάτος γνώσεις.

Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας,

τον θυμωμένο Ποσειδώνα μη φοβάσαι,

τέτοια στον δρόμο σου ποτέ σου δεν θα βρεις,

αν μέν’ η σκέψις σου υψηλή, αν εκλεκτή

συγκίνησις το πνεύμα και το σώμα σου αγγίζει.

Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας,

τον άγριο Ποσειδώνα δεν θα συναντήσεις,

αν δεν τους κουβανείς μες στην ψυχή σου,

αν η ψυχή σου δεν τους στήνει εμπρός σου.

Να εύχεσαι νάναι μακρύς ο δρόμος.

Πολλά τα καλοκαιρινά πρωιά να είναι

που με τι ευχαρίστησι, με τι χαρά

θα μπαίνεις σε λιμένας πρωτοειδωμένους·

να σταματήσεις σ’ εμπορεία Φοινικικά,

και τες καλές πραγμάτειες ν’ αποκτήσεις,

σεντέφια και κοράλλια, κεχριμπάρια κ’ έβενους,

και ηδονικά μυρωδικά κάθε λογής,

όσο μπορείς πιο άφθονα ηδονικά μυρωδικά·

σε πόλεις Aιγυπτιακές πολλές να πας,

να μάθεις και να μάθεις απ’ τους σπουδασμένους.

Πάντα στον νου σου νάχεις την Ιθάκη.

Το φθάσιμον εκεί είν’ ο προορισμός σου.

Aλλά μη βιάζεις το ταξείδι διόλου.

Καλλίτερα χρόνια πολλά να διαρκέσει·

και γέρος πια ν’ αράξεις στο νησί,

πλούσιος με όσα κέρδισες στον δρόμο,

μη προσδοκώντας πλούτη να σε δώσει η Ιθάκη.

Η Ιθάκη σ’ έδωσε τ’ ωραίο ταξείδι.

Χωρίς αυτήν δεν θάβγαινες στον δρόμο.

Άλλα δεν έχει να σε δώσει πια.

Κι αν πτωχική την βρεις, η Ιθάκη δεν σε γέλασε.

Έτσι σοφός που έγινες, με τόση πείρα,

ήδη θα το κατάλαβες η Ιθάκες τι σημαίνουν.

Κ.Π. ΚΑΒΑΦΗΣ