Η ομιλία του Ραούλ Κάστρο στην 7η Σύνοδο των χωρών της Αμερικής στον Παναμά

Μετάφραση (για πρώτη φορά στην ελληνική γλώσσα) για το ΑΤΕΧΝΩΣ:
Λουκία Κωνσταντίνου*

Η 7η Σύνοδος Κορυφής των Χωρών της Αμερικής (Cumbre de las Americas) πραγματοποιήθηκε στον Παναμά από τις 9 έως τις 11 Απρίλη και η Κούβα συμμετείχε σε αυτή για πρώτη φορά μετά το 1962. Περισσότερα για την Σύνοδο και ό,τι εκεί διεμείφθη μπορείτε να δείτε στη σχετική ανάρτησή μας: Η Σύνοδος των δύο Αμερικών στον Παναμά.

Μετάφραση-Επιμέλεια: Λουκία Κωνσταντίνου //

Καιρός ήταν πια να μιλήσω από αυτό εδώ το βήμα στο όνομα της Κούβας.

Αρχικά με πληροφόρησαν πως θα μπορούσα να κάνω μια ομιλία οκτώ λεπτών. Αν και έκανα μεγάλη προσπάθεια, μαζί με τον Πρωθυπουργό μας, να την μειώσω στα οκτώ λεπτά, και μιας και μου οφείλουν έξι συναντήσεις κορυφής από τις οποίες μας είχαν αποκλείσει,  6Χ8 = 48 λεπτά (γέλια και χειροκροτήματα). Ζήτησα λοιπόν την άδεια από τον πρόεδρο Μπαρέλα, λίγη ώρα πριν μπούμε σε αυτήν την εξαιρετική αίθουσα, να μου παραχωρήσουν λίγα λεπτά επιπλέον, κυρίως μετά τις τόσο ενδιαφέρουσες ομιλίες  που ακούμε και δεν αναφέρομαι μόνο στην ομιλία του προέδρου Ομπάμα, αλλά επίσης και σε αυτήν του προέδρου του Εκουαδόρ, Ραφαέλ Κορέα, της Προέδρου Ντίλμα Ρούσεφ και σε άλλες.

Χωρίς άλλο πρόλογο λοιπόν, θα ξεκινήσω.

Εξοχότατε Κύριε Κάρλος Μπαρέλα, Πρόεδρε της Δημοκρατίας του Παναμά,

Κυρίες και Κύριοι Πρόεδροι, Κυρίες και Κύριοι Πρωθυπουργοί,

Εξέχοντες καλεσμένοι,

Καταρχήν, εκφράζω την αλληλεγγύη μας προς την Πρόεδρο Μπατσελέτ  και τον λαό της Χιλής για τις φυσικές καταστροφές που έχουν υποστεί.

Ευχαριστώ για την αλληλεγγύη όλων των χωρών της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής που κατέστησε δυνατή την συμμετοχή της Κούβας, επί ίσοις όροις, σε αυτήν την συνάντηση στο ημισφαίριό μας και ευχαριστώ τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας του Παναμά για την πρόσκληση που τόσο ευγενικά μας απέστειλε. Μεταφέρω τον αδελφικό μας χαιρετισμό προς τον λαό του Παναμά και προς όλους τους λαούς των εθνών που αντιπροσωπεύονται εδώ.

Όταν στις 2 και 3 Δεκεμβρίου του 2011 δημιουργήθηκε η Κοινότητα των Κρατών της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής (CELAC), στο Καράκας, εγκαινιάστηκε μια νέα περίοδος στην ιστορία της Δικής μας Αμερικής, που έκανε έκδηλο το επαρκώς κερδισμένο δικαίωμα να ζουν ειρηνικά και να αναπτύσσονται οι λαοί της, όπως οι ίδιοι αποφασίζουν ελεύθερα, και χαράχτηκε για το μέλλον μια πορεία ανάπτυξης και ολοκλήρωσης, βασισμένη στην συνεργασία, την αλληλεγγύη και την κοινή θέληση να διατηρηθεί η ανεξαρτησία, η κυριαρχία και η ταυτότητα μας.

Το ιδανικό του Σιμόν Μπολίβαρ να δημιουργήσει μια ‘’μεγάλη Αμερικάνικη Πατρίδα’’ ενέπνευσε πραγματικές εποποιίες  για την ανεξαρτησία.

Το 1800 τέθηκε η σκέψη να  προστεθεί η Κούβα στην Ένωση του Βορρά (Unión del Norte), σαν  το νότιο άκρο της εκτενούς αυτοκρατορίας (imperio). Τον 19ο αιώνα αναδείχτηκαν το Δόγμα του Επεκτατισμού (la Doctrina del Destino Manifiesto), με σκοπό την κυριαρχία σε ολόκληρη την Αμερική και τον κόσμο, καθώς και η ιδέα του Ώριμου Φρούτου  (Fruta Madura) για την αναπόφευκτη βαρύτητα που είχε η Κούβα για την βορειοαμερικανική Ένωση, η οποία αποποιείτο το δικαίωμα της για την γέννηση και ανάπτυξη μιας δικής της θεώρησης, μιας θεώρησης χειραφέτησης.

Έπειτα, μέσω πολέμων, κατακτήσεων και επεμβάσεων, αυτή η επεκτατική και ηγεμονική δύναμη απογύμνωσε εδάφη της Δικής μας Αμερικής και επεκτάθηκε μέχρι το Ρίο Μπράβο.

Μετά από μακρούς αγώνες που απέτυχαν, ο Χοσέ Μαρτί οργάνωσε τον ‘’αναγκαίο πόλεμο’’ του 1895 –ο Μεγάλος Πόλεμος, όπως ονομάστηκε επίσης, ξεκίνησε το 1868 – και δημιούργησε το Επαναστατικό Κόμμα Κούβας για να καθοδηγήσει τον πόλεμο και να ιδρύσει μια Δημοκρατία ‘’με όλους και για το καλό όλων’’, η οποία προτίθετο να  επιτύχει ‘’την πλήρη αξιοπρέπεια του ανθρώπου’’.

Προσδιορίζοντας με βεβαιότητα και προνοητικότητα τα χαρακτηριστικά της εποχής του, ο Μαρτί αφοσιώνεται στο καθήκον ‘’να εμποδίσει εν καιρώ, με την ανεξαρτησία της Κούβας, την επέκταση των Ηνωμένων Πολιτειών στις Αντίλλες και, έχοντας μια ακόμα δύναμη, να αδράξουν την ευκαιρία για τα δικά μας εδάφη στην Αμερική’’ – ήταν τα ακριβή του λόγια.

Η Δική μας Αμερική είναι για τον Μαρτί η γη του κρεολού, του ινδιάνου, του νέγρου και του μιγά, είναι η Αμερική-μιγάς, η εργαζόμενη Αμερική, που έπρεπε να ενεργήσει από κοινού με τους καταπιεσμένους και τους λεηλατημένους. Σήμερα, πέρα από γεωγραφία, αυτό είναι ένα ιδανικό που αρχίζει να γίνεται πραγματικότητα.

Πριν από 117 χρόνια, στις 11 Απριλίου του 1898, ο τότε Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών ζήτησε από το Κογκρέσο την έγκριση να επέμβει στρατιωτικά στον πόλεμο της ανεξαρτησίας, την στιγμή ακριβώς όπου μετά από περίπου 30 χρόνια η Κούβα, αφού πρακτικά  εξαργύρωνε τους ποταμούς κουβανικού αίματος που είχε χυθεί, απελευθερωνόταν, και τότε αυτό – το αμερικανικό Κογκρέσο – εξέδωσε την απατηλή Κοινή Απόφαση (Resolución Conjunta), η οποία αναγνώριζε την ανεξαρτησία του νησιού ‘’πραγματικά και νομικά’’. Μπήκαν σαν σύμμαχοι και πήραν την χώρα στην κατοχή τους σαν κατακτητές.

Επιβλήθηκε στην Κούβα ένα προσάρτημα στο Σύνταγμά της, η Τροπολογία Πλατ – γνωστή έτσι από το όνομα του γερουσιαστή που την πρότεινε –  η οποία την απογύμνωνε από την εθνική της κυριαρχία, έδινε την άδεια στον ισχυρό γείτονα να παρεμβαίνει στα εσωτερικά θέματα και γέννησε την Ναυτική Βάση στο Γκουαντάναμο, η οποία ακόμα σφετερίζεται μέρος του εδάφους μας. Εκείνη την περίοδο αυξήθηκε η εισβολή κεφαλαίου από τον Βορρά, αργότερα υπήρξαν δύο στρατιωτικές επεμβάσεις και η στήριξη σε βάναυσες δικτατορίες.

Όταν οι κουβανοί, στις αρχές του 20ου αιώνα, έφτιαξαν το σχέδιο του Συντάγματος και το παρουσίασαν στον κυβερνήτη, έναν βορειοαμερικανό  στρατηγό, αυτοδιορισμένο από την χώρα του, αυτός τους απάντησε ότι κάτι έλειπε. Και ρωτώντας τον οι κουβανοί συνταγματολόγοι, τους απάντησε: Λείπει αυτή η τροπολογία που παρουσίασε ο γερουσιαστής Πλατ, η οποία δίνει το δικαίωμα να επεμβαίνουν οι Ηνωμένες Πολιτείες στην Κούβα, κάθε φορά που θεωρούν ότι χρειάζεται.

Έκαναν χρήση αυτού του δικαιώματος. Φυσικά, οι κουβανοί το απέρριψαν και η απάντηση ήταν: Πολύ καλά, τότε θα παραμείνουμε εδώ. Αυτό ίσχυε μέχρι το 1934.

Υπήρξαν δύο στρατιωτικές επεμβάσεις, ακόμα, καθώς και η στήριξη σε βάναυσες δικτατορίες στην περίοδο που αναφερόμαστε.

Επικράτησε προς την Λατινική Αμερική η ‘’πολιτική των κανονιοφόρων’’ και έπειτα αυτή του ‘’ Καλού Γείτονα’’. Διαδοχικές παρεμβάσεις ανέτρεψαν δημοκρατικές κυβερνήσεις και εγκατέστησαν τρομερές δικτατορίες σε 20 χώρες, σε 12 από αυτές ταυτόχρονα. Ποιος από εμάς δεν θυμάται εκείνη την αρκετά πρόσφατη περίοδο των δικτατοριών παντού, κυρίως στην Νότια Αμερική, όπου δολοφονήθηκαν εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι; Ο Πρόεδρος Σαλβαδόρ Αλιέντε μας άφησε ένα αθάνατο παράδειγμα.

Πριν ακριβώς 13 χρόνια, έγινε το πραξικόπημα ενάντια στον στενό φίλο, Πρόεδρο Ούγκο Τσάβες Φρίας, το οποίο απέτρεψε ο λαός. Μετά ακολούθησε, σχεδόν αμέσως, το πετρελαϊκό χτύπημα, που κόστισε πολλά.

Την 1η Γενάρη του 1959, 60 χρόνια μετά την είσοδο των βορειοαμερικανών στρατιωτών στην Αβάνα, θριάμβευσε η Κουβανική Επανάσταση και ο Επαναστατικός Στρατός, με αρχηγό τον Comandante Φιντέλ Κάστρο Ρους, έφτασε στην πρωτεύουσα την ίδια μέρα, ακριβώς 60 χρόνια μετά. Αυτές είναι οι ακατανόητες ειρωνείες της ιστορίας. Ο κουβανικός λαός, πληρώνοντας ακριβό τίμημα, ξεκινούσε την πλήρη άσκηση της κυριαρχίας του. Είχαν περάσει έξι δεκαετίες απόλυτης επικυριαρχίας.

Στις 6 Απριλίου του 1960 – μόλις ένα χρόνο μετά τον θρίαμβο –  ο υφυπουργός της κυβέρνησης Λέστερ Μάλορι συνέταξε  ένα διεστραμμένο   υπόμνημα – και δεν βρίσκω άλλη λέξη για να το χαρακτηρίσω. Αυτό το υπόμνημα αποχαρακτηρίστηκε δεκάδες χρόνια μετά – , και παραθέτω μερικές παραγράφους: ‘’(…) η πλειοψηφία των κουβανών υποστηρίζει τον Κάστρο… Δεν υπάρχει μια πολιτική αντιπολίτευση αποτελεσματική. Το μόνο προβλεπόμενο μέσο για να του αφαιρέσουμε την εσωτερική υποστήριξη είναι μέσω της δυσαρέσκειας και της αποθάρρυνσης που θα βασίζονται στην μη ικανοποίηση των αναγκών και τις οικονομικές ελλείψεις (…),  να αποδυναμώσουμε την οικονομική ζωή (…) και να στερήσουμε από την Κούβα χρήματα και εφόδια με στόχο την μείωση των ονομαστικών και πραγματικών μισθών, να προκαλέσουμε πείνα, απελπισία και την ανατροπή της κυβέρνησης’’. Τέλος της παράθεσης. Το 77% του κουβανικού πληθυσμού γεννήθηκε μέσα  στις δριμείς επιπτώσεις που επιβάλλει ο αποκλεισμός (εμπάργκο), πολύ πιο τρομερές από αυτές που μπορεί να φανταστεί κανείς, συμπεριλαμβανομένων και πολλών κουβανών, όμως οι πατριωτικές μας πεποιθήσεις υπερίσχυσαν, η επιθετικότητα αύξησε την αντίσταση και επιτάχυνε την επαναστατική διαδικασία. Αυτό συμβαίνει όταν καταδιώκεται η αυθεντική επαναστατική διαδικασία των λαών. Η πολιτική της εχθρότητας φέρνει περισσότερη επανάσταση, η ιστορία το αποδεικνύει αυτό και όχι μόνο στην περίπτωση της δικής μας ηπείρου ή της Κούβας.

Ο αποκλεισμός δεν άρχισε όταν τον υπόγραψε ο Πρόεδρος Κένεντι το 1962. Αργότερα θα κάνω μια μικρή αναφορά σε αυτόν, για μια θετική πρωτοβουλία του να έρθει σε επαφή με τον Ηγέτη της Επανάστασής μας, ώστε να ξεκινήσει αυτό που ξεκινάμε τώρα ο Πρόεδρος Ομπάμα και εγώ. Όταν λαμβάναμε το μήνυμά του, σχεδόν ταυτόχρονα έφτασε και η είδηση της δολοφονίας του.

Δηλαδή η επιθετικότητα αυξήθηκε. Ήταν το 1961 η επίθεση στην Πλάγια Χιρόν, μια μισθοφορική εισβολή, εμπνευσμένη και οργανωμένη από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Έξι χρόνια πολέμου ενάντια σε οπλισμένες ομάδες, που σε δύο περιπτώσεις επεκτάθηκαν σε όλη τη χώρα. Δεν είχαμε ούτε ένα ραντάρ, και η παράνομη αεροπορία – κανείς δεν ξέρει από πού έφευγαν – έριχνε οπλισμό με αλεξίπτωτα. Χιλιάδες ζωές μας κόστισε αυτή η διαδικασία. Το οικονομικό κόστος δεν έχουμε καταφέρει να το υπολογίσουμε με ακρίβεια. Ήταν τον Γενάρη του 1965 όταν ολοκληρώθηκε, και ξεκίνησαν να τους υποστηρίζουν από τα τέλη του 1959, περίπου 10 ή 11 μήνες μετά τον θρίαμβο της Επανάστασης, όταν δεν είχαμε ακόμα διακηρύξει τον σοσιαλισμό, αυτό έγινε το 1961, στην ταφή των θυμάτων από τους βομβαρδισμούς στα αεροδρόμια την ημέρα πριν την εισβολή.  Την επόμενη μέρα, ο μικρός στρατός μας εκείνη την στιγμή και όλος ο λαός μας πήγε για να καταπολεμήσει εκείνη την επίθεση, εκπληρώνοντας την διαταγή του Ηγέτη της Επανάστασης να την απωθήσουμε πριν τις 72 ώρες. Διότι αν κατάφερναν να εδραιωθούν εκεί στο μέρος της αποβίβασης, που προστατευόταν από τον μεγαλύτερο βάλτο της νησιωτικής Καραϊβικής, θα είχαν μεταφέρει μια κυβέρνηση ήδη συστημένη – με Πρωθυπουργό και με διορισμό των υπόλοιπων υπουργών -, η οποία βρισκόταν σε μια βορειοαμερικανική στρατιωτική βάση στην Φλόριντα. Αν κατάφερναν να εδραιώσουν την θέση που κατείχαν αρχικά, το να μεταφέρουν αυτήν την κυβέρνηση στην Πλάγια Χιρόν ήταν εύκολο. Και αμέσως ο ΟΕΑ (Οργανισμός Αμερικανικών Κρατών), ο οποίος μας είχε ήδη επιβάλλει κυρώσεις για διακήρυξη ιδεών ξένων προς την ήπειρο, θα την είχε αναγνωρίσει. Η κατασκευασμένη κυβέρνηση στην Κούβα, έχοντας σαν βάση ένα μικρό κομματάκι εδάφους, θα ζητούσε βοήθεια από τον ΟΕΑ και αυτή η βοήθεια βρισκόταν πάνω στα πολεμικά βορειοαμερικανικά πλοία, στα τρία μίλια από την ακτή, που ήταν τότε το όριο που υπήρχε για τα χωρικά ύδατα, τα οποία όπως γνωρίζετε, σήμερα είναι 12.

Και η Επανάσταση συνέχισε να ενισχύεται, να ριζοσπαστικοποιείται. Η άλλη λύση ήταν να παραιτηθεί. Τι θα είχε συμβεί; Τι θα είχε συμβεί στην Κούβα; Πόσες εκατοντάδες χιλιάδες κουβανοί θα είχαν πεθάνει; Διότι ήδη είχαμε εκατοντάδες χιλιάδες ελαφρύ οπλισμό. Είχαμε παραλάβει τα πρώτα άρματα μάχης, τα οποία δεν ξέραμε ούτε να οδηγήσουμε καλά-καλά. Το πυροβολικό, ξέραμε να ρίχνουμε κανονιοβολισμούς, όμως δεν γνωρίζαμε που θα χτυπούσαν. Αυτό που κάποιοι πολιτοφύλακες μάθαιναν το πρωί, έπρεπε να το διδάξουν και σε άλλους το απόγευμα.

Όμως περίσσευε η ανδρεία, έπρεπε να πας μόνο από ένα δρομολόγιο, διότι ήταν ένας βάλτος όπου τα στρατεύματα δε μπορούσαν να αναπτυχθούν, ούτε να μεταφερθούν τα άρματα μάχης ή τα βαριά οχήματα. Είχαμε λιγότερες απώλειες από τους επιτιθέμενους. Για αυτό και εκπληρώθηκε η διαταγή του Φιντέλ: εξολοθρεύστε τους πριν τις 72 ώρες.

Και ήταν αυτός ο ίδιος ο αμερικανικός στόλος που συνόδεψε αυτήν την εκστρατεία από την Κεντρική Αμερική, και βρισκόταν εκεί, φαίνονταν από την ακτή, στα τρία μόνο μίλια μερικά από τα πλοία τους.

Πόσο κόστισε στην Γουατεμάλα η περίφημη εισβολή του 1954; Την θυμάμαι καλά διότι βρισκόμουν κρατούμενος στην φυλακή του Ίσλα ντε λα Χουβεντούδ – ή ντε Πίνος, έτσι ονομαζόταν τότε – εξαιτίας της επίθεσης στο στρατόπεδο της Μονκάδα ένα χρόνο πριν. Πόσες εκατοντάδες χιλιάδες από τους ινδιάνους Μάγια, από τους ιθαγενείς και τους άλλους πολίτες της Γουατεμάλα αφανίστηκαν σε μια ολόκληρη μακρά διαδικασία, που θα διαρκέσει χρόνια για να αναπληρώσουν; Αυτή ήταν η αρχή.

Όταν πια είχαμε διακηρύξει τον σοσιαλισμό και ο λαός είχε πολεμήσει στην Πλάγια Χιρόν για να τον υπερασπιστεί, ο Πρόεδρος Τζον Φ. Κένεντι – στον οποίο αναφέρθηκα ήδη πριν από λίγο – δολοφονήθηκε ακριβώς εκείνη την ίδια στιγμή, την ίδια μέρα που ο ηγέτης της Κουβανικής Επανάστασης Φιντέλ Κάστρο λάμβανε ένα δικό του μήνυμα – του Τζον Κένεντι – αναζητώντας το ξεκίνημα του διαλόγου.

Μετά την Συμμαχία για την Πρόοδο και αφού είχαμε πληρώσει πολλές φορές το εξωτερικό χρέος χωρίς να αποφεύγουμε το γεγονός ότι αυτό συνέχιζε να πολλαπλασιάζεται, μας επιβλήθηκε ένας άγριος και παγκόσμιος νεοφιλελευθερισμός, ως έκφραση του ιμπεριαλισμού εκείνη την εποχή, ο οποίος άφησε στην περιοχή  μια χαμένη δεκαετία.

‘’Η πρόταση τότε για μια ώριμη συνεργασία στο ημισφαίριό μας  είχε σαν αποτέλεσμα την προσπάθεια να μας επιβληθεί η Ζώνη Ελεύθερου Εμπορίου των χωρών της Αμερικής (ALCA), σε συνδυασμό με την ανάδειξη αυτών των Συνόδων Κορυφής, η οποία θα είχε καταστρέψει την οικονομία, την κυριαρχία και την κοινή μοίρα των εθνών μας, αν δεν είχε οδηγηθεί σε ναυάγιο το 2005, στο Μαρ ντελ Πλάτα, υπό την ηγεσία των Προέδρων Τσάβες, Κίρτσνερ και Λούλα. Ένα χρόνο πριν, ο Τσάβες και ο Φιντέλ είχαν δημιουργήσει την Μπολιβαριανή Εναλλακτική, την σημερινή Μπολιβαριανή Συμμαχία Για τους Λαούς της Δικής μας Αμερικής (ALBA).

Εξοχότατοι:

Έχουμε εκφράσει – και του το επαναλαμβάνω και τώρα – στον Πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα, την διάθεσή μας για τον διάλογο αμοιβαίου σεβασμού και για την πολιτισμένη συνύπαρξη μεταξύ των δύο Κρατών, μέσα στα πλαίσια των θεμελιωδών διαφορών μας.

Εκτιμώ ως ένα θετικό βήμα την πρόσφατη δήλωσή του ότι θα αποφασίσει πολύ γρήγορα σχετικά με την παρουσία της Κούβας στην λίστα των χωρών που υποθάλπουν την τρομοκρατία και στην οποία ποτέ δεν θα έπρεπε να είχε συμπεριληφθεί – η οποία επιβλήθηκε την περίοδο της κυβέρνησης του Προέδρου Ρήγκαν.

Εμείς, χώρα τρομοκρατών! Βεβαίως, έχουμε διαπράξει κάποιες ενέργειες αλληλεγγύης με άλλους λαούς που μπορεί να θεωρούνται τρομοκράτες, όταν ήμασταν στριμωγμένοι, όταν μας είχαν βάλει στη γωνία και μας καταδίωκαν σε άπειρο βαθμό, τότε μόνο μια εναλλακτική υπήρχε: η παράδοση ή ο αγώνας. Εσείς γνωρίζετε ποια ήταν αυτή που επιλέξαμε με την υποστήριξη του λαού μας. Ποιος μπορεί να σκεφτεί ότι θα υποχρεώσουμε έναν ολόκληρο λαό να κάνει τη θυσία που έχει κάνει ο κουβανικός λαός για να συντηρηθεί, για να βοηθήσει άλλα έθνη! (Χειροκροτήματα). Όμως ‘’η δικτατορία των Κάστρο τους υποχρέωσε’’, ακριβώς όπως τους υποχρέωσε να ψηφίσουν υπέρ του σοσιαλισμού το 97,5% του πληθυσμού.

Επαναλαμβάνω ότι εκτιμώ ως θετικό βήμα την πρόσφατη δήλωση του Προέδρου Ομπάμα ότι θα αποφασίσει πολύ γρήγορα σχετικά με την παρουσία της Κούβας στην λίστα των χωρών που υποθάλπουν την τρομοκρατία, στην οποία ποτέ δεν θα έπρεπε να βρίσκεται, θα σας έλεγα ότι όταν αυτό μας επιβλήθηκε το αποτέλεσμα ήταν πως οι τρομοκράτες ήμασταν αυτοί που είχαμε και τους νεκρούς – δεν μου έρχεται στο μυαλό το ακριβές νούμερο – , μόνο από την τρομοκρατία εντός της Κούβας και σε μερικές περιπτώσεις από κουβανούς διπλωμάτες σε άλλα μέρη του κόσμου που δολοφονήθηκαν. Μου λένε το νούμερο τώρα οι συνεργάτες μου: εκείνη την περίοδο είχαμε 3.478 νεκρούς και 2.099 ανάπηρους εφόρου ζωής. Και άλλους πολλούς περισσότερους τραυματίες.

Οι τρομοκράτες λοιπόν ήμασταν αυτοί που είχαμε και τους νεκρούς. Από πού προερχόταν επομένως η τρομοκρατία; Ποιοι την προκαλούσαν; Κάποιοι από αυτούς, οι οποίοι βρίσκονται ακόμα και αυτές τις μέρες στον Παναμά, όπως ο πράκτορας της CIA Ροντρίγκες, ο οποίος ήταν αυτός που δολοφόνησε τον Τσε και που έφερε τα κομμένα χέρια του για να επιβεβαιώσει από τα ψηφιακά αποτυπώματα, δεν ξέρω σε ποιο μέρος, ότι επρόκειτο για το πτώμα του Τσε, και το οποίο αργότερα καταφέραμε να πάρουμε πίσω χάρις την χειρονομία της φιλικής κυβέρνησης στην Βολιβία. Όμως, εντάξει, από τότε ήμαστε τρομοκράτες.

Πραγματικά ζητάω συγνώμη, ακόμα και από τον Πρόεδρο Ομπάμα και από τους άλλους παρόντες σε αυτήν την εκδήλωση για τον τρόπο που εκφράζομαι. Εγώ το είπα και σε αυτόν τον ίδιο, ότι σε μένα το πάθος ξεχειλίζει από τους πόρους όταν πρόκειται για την Επανάσταση. Του ζητώ συγνώμη διότι ο Πρόεδρος Ομπάμα δεν έχει καμιά ευθύνη σε τίποτα από αυτά. Πόσους προέδρους είχαμε; Δέκα πριν από εκείνον, και όλοι έχουν χρέη απέναντί μας, εκτός από τον Πρόεδρο Ομπάμα.

Ύστερα από τα τόσα σκληρά πράγματα που λέγονται για ένα σύστημα, είναι δίκαιο να του ζητώ συγνώμη, διότι εγώ είμαι από εκείνους που σκέφτονται – και έτσι το δήλωσα και σε μερικούς από τους αρχηγούς Κρατών και Κυβερνήσεων που βλέπω εδώ, σε ιδιωτικές συναντήσεις που είχα μαζί τους στην χώρα μου όταν τους υποδέχτηκα – και που, κατά τη γνώμη μου, ο Πρόεδρος Ομπάμα είναι ένας έντιμος άνθρωπος. Έχω διαβάσει λίγο από την βιογραφία του στα δύο βιβλία που έχουν βγει, όχι ολόκληρα, αυτό θα το κάνω με πιο ηρεμία. Θαυμάζω την ταπεινή του καταγωγή και νομίζω πως όλη του η ύπαρξη υπακούει σε αυτήν την ταπεινή καταγωγή (Παρατεταμένα χειροκροτήματα).

Αυτά τα λόγια τα σκέφτηκα πολύ πριν τα πω, τα αποτύπωσα ακόμα και γραπτά και τα έβγαλα. Μετά τα ξανάβαλα και πάλι τα έβγαλα και, τελικά, τα είπα και είμαι ικανοποιημένος.

Μέχρι σήμερα, ο οικονομικός, εμπορικός και χρηματοπιστωτικός αποκλεισμός εφαρμόζεται με όλη του την ένταση ενάντια στην Κούβα, προκαλεί ζημιές και ελλείψεις στον λαό και είναι το ουσιαστικό εμπόδιο στην ανάπτυξη της οικονομίας μας. Αποτελεί παραβίαση του Διεθνούς Δικαίου και το βεληνεκές του φτάνει πέρα από τα δικά μας εδάφη και επηρεάζει τα συμφέροντα όλων των Κρατών.

Δεν είναι τυχαία η ομόφωνη σχεδόν ψήφος, πλην του Ισραήλ και των ίδιων των Ηνωμένων Πολιτειών, στον ΟΗΕ για τόσα πολλά συνεχόμενα χρόνια. Και ενώ υπάρχει ο αποκλεισμός, ο οποίος δεν είναι ευθύνη του Προέδρου, αλλά εξαιτίας συμφωνιών και μετέπειτα νόμων κωδικοποιήθηκε σε έναν νόμο στο Κογκρέσο, και τον οποίο ο Πρόεδρος δεν μπορεί να τροποποιήσει, πρέπει να συνεχίσουμε να αγωνιζόμαστε και να στηρίζουμε τον Πρόεδρο  Ομπάμα στις προθέσεις του να καταργήσει τον αποκλεισμό (Χειροκροτήματα).

Ένα ζήτημα είναι να εδραιώσουμε διπλωματικές σχέσεις και άλλο ζήτημα είναι ο αποκλεισμός. Γι αυτό και ζητάω από όλους σας, και η ζωή άλλωστε μας υποχρεώνει, να συνεχίσουμε να στηρίζουμε αυτόν τον αγώνα ενάντια στον αποκλεισμό.

Εξοχότατοι:

Έχουμε εκφράσει δημόσια στον Πρόεδρο Ομπάμα, ο οποίος επίσης γεννήθηκε την εποχή της πολιτικής του αποκλεισμού στην Κούβα, την αναγνώρισή μας για την θαρραλέα απόφασή του να εμπλακεί σε μια συζήτηση με το Κογκρέσο της χώρας του για να βάλει τέλος σε αυτόν.

Αυτό και άλλα στοιχεία θα πρέπει να λυθούν στην διαδικασία για την μελλοντική ομαλοποίηση των διμερών σχέσεων.

Από την δική μας πλευρά, θα συνεχίσουμε να εμβαθύνουμε στην διαδικασία επικαιροποίησης του κουβανικού οικονομικού μοντέλου με το στόχο να τελειοποιήσουμε τον σοσιαλισμό μας, να προχωρήσουμε προς την ανάπτυξη και να σταθεροποιήσουμε τα επιτεύγματα μιας Επανάστασης που έχει διακηρύξει ‘’την πλήρη κατάκτηση της δικαιοσύνης’’ για τον λαό μας. Αυτό που θα κάνουμε υπάρχει σε ένα πρόγραμμα από το 2011, εγκεκριμένο στο Συνέδριο του Κόμματος. Στο επόμενο Συνέδριο, που είναι τον επόμενο χρόνο, θα το διευρύνουμε, θα επανεξετάσουμε αυτό που έχουμε κάνει και τα πολλά πράγματα που χρειάζεται ακόμα να γίνουν για να εκπληρώσουμε την πρόκληση που έχουμε μπροστά μας.

Αξιότιμοι συνάδελφοι:

Πρέπει να σας προειδοποιήσω ότι φτάνω στην μέση, αν θέλετε το σταματώ εδώ, αν σας ενδιαφέρει συνεχίζω. Θα επιταχύνω λιγάκι (Γέλια).

Η Βενεζουέλα δεν είναι, ούτε μπορεί να είναι απειλή για την εθνική ασφάλεια μιας υπερδύναμης, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες (Χειροκροτήματα). Είναι θετικό ότι ο βορειοαμερικανός Πρόεδρος το έχει αναγνωρίσει.

Οφείλω να επαναβεβαιώσω όλη την υποστήριξή μας με αποφασιστικότητα και πιστοί προς την αδερφή Μπολιβαριανή Δημοκρατία της Βενεζουέλας, προς την νόμιμη κυβέρνηση και προς την πολιτικο-στρατιωτική ένωση με επικεφαλή τον Πρόεδρο Νικολάς Μαδούρο, προς τον λαό του Μπολίβαρ και του Τσάβες που αγωνίζεται για να συνεχίσει την δική του πορεία και αντιμετωπίζει προσπάθειες αποσταθεροποίησης και μονόπλευρες κυρώσεις, τις οποίες απαιτούμε να αρθούν, να ανακληθεί η Εκτελεστική Διαταγή, αν και είναι δύσκολο εξαιτίας του νόμου, γεγονός που θα το εκτιμούσε η Κοινότητά μας σαν μια συνεισφορά στον διάλογο και στην κατανόηση για τις χώρες του ημισφαιρίου μας.

Εμείς γνωρίζουμε. Πιστεύω πως από αυτούς που βρισκόμαστε εδώ  συγκεντρωμένοι μπορώ να είμαι ένας από τους λίγους που γνωρίζει καλύτερα την διαδικασία στην Βενεζουέλα, όχι γιατί βρισκόμαστε εκεί, ούτε γιατί επηρεάζουμε εκεί και έτσι εκείνοι μας διηγούνται τα πάντα σε μας, το γνωρίζουμε διότι περνάνε από τον ίδιο δρόμο που περάσαμε και εμείς και έχουν υποστεί τις ίδιες επιθέσεις που υποστήκαμε  και εμείς, ή ένα μέρος αυτών.

Διατηρούμε την υποστήριξή μας προς την Δημοκρατία της Αργεντινής για την ανάκτηση των Μαλβίνων, των νησιών Τζόρτζιας ντελ Σουρ και Σάντουιτς ντελ Σουρ και θα συνεχίσουμε να στηρίζουμε τον νόμιμο αγώνα τους στην υπεράσπιση της χρηματοοικονομικής τους κυριαρχίας.

Θα συνεχίσουμε να υποστηρίζουμε τις δράσεις της Δημοκρατίας του Εκουαδόρ απέναντι στις πολυεθνικές εταιρίες που προκαλούν οικολογικές καταστροφές στα εδάφη τους και προτίθενται να τους επιβάλλουν καταχρηστικούς όρους.

Θέλω να αναγνωρίσω την συνεισφορά της Βραζιλίας και της Προέδρου Ντίλμα Ρούσεφ στην ενίσχυση της περιφερειακής ολοκλήρωσης και στην ανάπτυξη κοινωνικών πολιτικών που έφεραν επιτεύγματα και οφέλη σε διευρυμένους λαϊκούς τομείς, τις οποίες, παρά την επίθεση σε διάφορες αριστερές κυβερνήσεις της περιοχής, προτίθεται να επαναφέρει.

Θα είναι αμετάκλητη η υποστήριξή μας στον λατινοαμερικάνικο λαό της Καραϊβικής του Πουέρτο Ρίκο στην επιμονή του να κατακτήσει την αυτοδιάθεση και την ανεξαρτησία, όπως έχει γνωματεύσει δεκάδες φορές η Επιτροπή για την Απο-αποικιοποίηση των Ηνωμένων Εθνών.

Επίσης θα συνεχίσουμε να συνεισφέρουμε στην διαδικασία ειρήνευσης στην Κολομβία μέχρι την ευτυχή κατάληξη της.

Όλοι θα έπρεπε να πολλαπλασιάσουμε την βοήθεια προς την Αϊτή, όχι μόνο μέσω της ανθρωπιστικής βοήθειας, αλλά και με πόρους που να επιτρέπουν την ανάπτυξή της και να στηρίξουμε τη θέση οι χώρες της Καραϊβικής να έχουν μια διαφορετική και δίκαιη μεταχείριση στις οικονομικές τους σχέσεις και να λάβουν αποζημιώσεις για τις ζημιές που προκάλεσαν η σκλαβιά και η αποικιοκρατία.

Ζήσαμε κάτω από την απειλή των τεράστιων πυρηνικών οπλοστασίων που θα έπρεπε να εξαλειφθούν, αλλά και την απειλή της κλιματικής αλλαγής που δεν μας αφήνει περιθώρια. Αυξάνονται οι απειλές για την ειρήνη και υπερισχύουν οι συγκρούσεις.

Όπως είπε τότε ο Πρόεδρος Φιντέλ Κάστρο, ‘’οι βασικές αιτίες βρίσκονται στην φτώχεια και την υπανάπτυξη και στην άνιση διανομή του πλούτου και της γνώσης που κυριαρχούν στον κόσμο. Δεν μπορεί κανείς να ξεχάσει πως η σύγχρονη υπανάπτυξη και  φτώχεια είναι συνέπεια των κατακτήσεων, της αποικιοκρατίας, της σκλαβιάς και της λεηλασίας του μεγαλύτερου μέρους της Γης από τις αποικιακές δυνάμεις, την ανάδειξη του ιμπεριαλισμού και τους αιματηρούς πολέμους για νέα μοιρασιά στον κόσμο. Η ανθρωπότητα οφείλει να συνειδητοποιήσει τι έχουμε γίνει και τι μπορούμε να συνεχίσουμε να γινόμαστε. Σήμερα’’- συνεχίζει ο Φιντέλ – ‘’το είδος μας έχει κατακτήσει γνώσεις, ηθικές αξίες και επιστημονικούς πόρους αρκετούς για να προχωρήσει προς ένα ιστορικό στάδιο αληθινής δικαιοσύνης και ανθρωπισμού.  Τίποτα από αυτό που υπάρχει στην οικονομική και πολιτική τάξη πραγμάτων δεν χρησιμεύει στα συμφέροντα της ανθρωπότητας. Δεν μπορεί να διατηρείται άλλο. Πρέπει να το αλλάξουμε’’, κατέληξε ο Φιντέλ.

Η Κούβα θα συνεχίσει να υπερασπίζεται τις ιδέες για τις οποίες ο λαός μας έχει κάνει τις πιο μεγάλες θυσίες, έχει αντιμετωπίσει τους μεγαλύτερους κινδύνους και έχει αγωνιστεί, μαζί με τους φτωχούς, τους άρρωστους χωρίς ιατρική φροντίδα, τους άνεργους, τα εγκαταλελειμένα στην τύχη τους παιδιά, αυτά που υποχρεώνονται να δουλεύουν ή να εκδίδονται στην πορνεία, τους πεινασμένους, αυτούς που γίνονται διακρίσεις σε βάρος τους, τους καταπιεσμένους και τους εκμεταλλευόμενους, που αποτελούν την τεράστια πλειοψηφία του παγκόσμιου πληθυσμού.

Η χρηματοοικονομική θεώρηση, τα προνόμια του Μπρέτον Γουντς και η μονομερής ενέργεια της μετατροπής του δολαρίου σε χρυσό προκαλούν  όλο και μεγαλύτερη ασφυξία. Απαιτούμε ένα χρηματοοικονομικό σύστημα διάφανο και δίκαιο.

Δεν μπορεί να είναι αποδεκτό λιγότερες από μια δεκάδα μεγάλες εμπορικές μονάδες, κυρίως βορειοαμερικανικές – από τέσσερις ή πέντε έως επτά ή οκτώ -, να καθορίζουν αυτό που διαβάζεται, βλέπεται ή ακούγεται στον πλανήτη. Το ιντερνέτ πρέπει να έχει μια διεθνή, δημοκρατική και συμμετοχική διακυβέρνηση, ειδικά στην συγκέντρωση των περιεχομένων. Είναι απαράδεκτη η στρατιωτικοποίηση του κυβερνοχώρου και η μυστική και παράνομη χρήση πληροφορικών συστημάτων για επίθεση σε άλλα Κράτη. Δεν θα αφήσουμε κανέναν να μας εξαπατήσει, ούτε να μας ξανακάνει αποικία. Σχετικά με το ιντερνέτ που είναι μια εφεύρεση θαυμαστή, από τις μεγαλύτερες των τελευταίων ετών, θα μπορούσαμε κάλλιστα να πούμε, ενθυμούμενοι το παράδειγμα με την γλώσσα στον μύθο του Αισώπου, ότι το ιντερνέτ χρησιμεύει για το καλύτερο και είναι και πολύ εύχρηστο, αλλά ταυτόχρονα επίσης χρησιμεύει και για το χειρότερο.

Κύριε Πρόεδρε:

Οι σχέσεις μεταξύ των χωρών του ημισφαιρίου μας, κατά την γνώμη μου, πρέπει να αλλάξουν θεμελιακά, ιδιαίτερα το πολιτικό, οικονομικό και πολιτιστικό περιβάλλον. Έτσι ώστε, βασισμένες στο Διεθνές Δίκαιο και στην άσκηση της αυτοδιάθεσης και της κυριαρχικής ισότητας, να επικεντρώνονται στην ανάπτυξη δεσμών αμοιβαία επωφελών και στην συνεργασία για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων όλων των εθνών μας και των στόχων που διακηρύσσουν.

Η έγκριση της Διακήρυξης της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής σαν Ζώνη Ειρήνης, τον Γενάρη του 2014, στην Δεύτερη Συνάντηση Κορυφής της CELAC,  στην Αβάνα, αποτέλεσε μια βαρυσήμαντη συνεισφορά σε αυτόν τον σκοπό, με χαρακτηριστική την ενότητα στην Λατινική Αμερική και την Καραϊβική, μέσα στην διαφορετικότητά της.

Το αποδεικνύει το γεγονός ότι προχωρήσαμε σε διαδικασίες ολοκλήρωσης αμιγώς στην Λατινική Αμερική και την Καραϊβική μέσω των CELAC,UNASUR, CARICOM, MERCOSUR, ALBA-TCP, τον SICA και τον Σύνδεσμο των Κρατών της Καραϊβικής, που υπογραμμίζουν την αυξανόμενη συνείδηση σε σχέση με την ανάγκη να ενωθούμε για να εξασφαλίσουμε την ανάπτυξή μας.

Η εν λόγω διακήρυξη μας δεσμεύει στο ότι ‘’οι διαφορές μεταξύ των εθνών να λύνονται με ειρηνικό τρόπο, μέσω του διαλόγου και της διαπραγμάτευσης ή άλλους τρόπους λύσεων και σε πλήρη συνάρτηση με το Διεθνές Δίκαιο’’.

Το να ζούμε εν ειρήνη, να συνεργαζόμαστε ο ένας με τον άλλον για να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις και να λύσουμε τα προβλήματα που, σε τελική ανάλυση, μας επηρεάζουν και θα μας επηρεάζουν όλους, αποτελεί σήμερα μια κυρίαρχη αναγκαιότητα.

Πρέπει να είναι σεβαστή σαν προσευχή η Διακήρυξη της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής σαν Ζώνη Ειρήνης, που υπογράφτηκε από όλους τους Αρχηγούς Κρατών και Κυβερνήσεων της ΔΙΚΗΣ ΜΑΣ ΑΜΕΡΙΚΗΣ, ‘’το αναφαίρετο δικαίωμα όλων των Κρατών να επιλέγουν το πολιτικό, οικονομικό, κοινωνικό και πολιτιστικό σύστημά τους, σαν βασική προϋπόθεση για την διασφάλιση της ειρηνικής συνύπαρξης μεταξύ των εθνών’’.

Με αυτήν, δεσμευόμαστε να εκπληρώσουμε την δική μας ‘’υποχρέωση για την μη επέμβαση, άμεση ή έμμεση, στα εσωτερικά θέματα οποιουδήποτε άλλου Κράτους και να επιτηρούμε για την εθνική κυριαρχία, την ισότητα των δικαιωμάτων και την ελεύθερη αυτοδιάθεση των λαών’’, και να σεβόμαστε ‘’τις αρχές και τους κανόνες του Διεθνούς Δικαίου (…) και τις αρχές και τους σκοπούς της Χάρτας των Ηνωμένων Εθνών’’.

Αυτό το ιστορικό ντοκουμέντο πιέζει ‘’όλα τα Κράτη Μέλη της Διεθνούς Κοινότητας να σέβονται πλήρως αυτήν την διακήρυξη στις σχέσεις τους με τα Κράτη μέλη της CELAC.

Τώρα έχουμε την δυνατότητα έτσι ώστε όλοι όσοι βρισκόμαστε εδώ να μάθουμε, όπως επίσης αναφέρει η Διακήρυξη, να ‘’κάνουμε πράξη την ανοχή και την ειρηνική συμβίωση σαν καλοί γείτονες’’.

Υπάρχουν διαφωνίες ουσιαστικές, βεβαίως, όμως επίσης υπάρχουν και κοινά σημεία στα οποία μπορούμε να συνεργαστούμε ώστε να είναι δυνατή η ζωή σε αυτόν τον κόσμο τον γεμάτο απειλές για την ειρήνη και την επιβίωση του ανθρώπου.

Τι μας εμποδίζει, στο επίπεδο των χωρών του ημισφαιρίου μας – όπως ήδη αναφέρθηκαν κάποιοι από τους προέδρους που πήραν τον λόγο προηγούμενα – , να συνεργαστούμε για να αντιμετωπίσουμε την κλιματική αλλαγή;

Γιατί να μην μπορούμε οι δύο Αμερικές, αυτή του Βορρά και αυτή του Νότου, να αγωνιστούμε από κοινού ενάντια στην τρομοκρατία, την διακίνηση των ναρκωτικών ή το οργανωμένο έγκλημα, χωρίς να βάζουμε πλαγίως πολιτικές θέσεις;

Γιατί να μην βρούμε, συλλογικά, τους απαραίτητους πόρους για να προσφέρουμε στο ημισφαίριό μας σχολεία, νοσοκομεία – ακόμα και αν δεν είναι πολυτελή, ένα νοσοκομείο αξιοπρεπές, σε εκείνες τις περιοχές όπου ο κόσμος πεθαίνει διότι δεν υπάρχει κανένας γιατρός – , να παρέχουμε εργασία, να προχωρήσουμε στην εξάλειψη της φτώχειας;

Δεν θα μπορούσε να μειωθεί η ανισότητα στην κατανομή του πλούτου, η μείωση της παιδικής θνησιμότητας, η εξάλειψη της πείνας, το ξερίζωμα των νόσων που μπορούν να προληφθούν και να τελειώσουμε με τον αναλφαβητισμό;

Πέρσι, καθιερώσαμε την συνεργασία στο ημισφαίριό μας στην αντιμετώπιση και την πρόληψη του έμπολα και οι χώρες των δύο Αμερικών εργαστήκαμε από κοινού, πράγμα που πρέπει να μας χρησιμεύσει σαν ερέθισμα για μεγαλύτερες δεσμεύσεις.

Η Κούβα, μια μικρή και στερημένη από φυσικούς πόρους χώρα, που έχει αναπτυχθεί σε ένα περιβάλλον εχθρικό γενικά, έχει μπορέσει να επιτύχει την πλήρη συμμετοχή των πολιτών της στην πολιτική και κοινωνική ζωή του έθνους, καλύπτοντας σε όλους την παιδεία και την υγεία δωρεάν, έχοντας ένα σύστημα κοινωνικής ασφάλισης που εγγυάται ότι κανένας κουβανός να μην εγκαταλείπεται, έχοντας σημειώσει σημαντική πρόοδο στην ισότητα των ευκαιριών και στην αντιμετώπιση κάθε μορφής διακρίσεων, με πλήρη άσκηση των δικαιωμάτων των παιδιών και της γυναίκας, με πρόσβαση στον αθλητισμό και τον πολιτισμό, εξασφαλίζοντας το δικαίωμα στην ζωή και την ασφάλεια των πολιτών.

Παρά τις ελλείψεις και τις δυσκολίες, συνεχίζουμε να εφαρμόζουμε την αξία να μοιραζόμαστε αυτό που έχουμε. Σήμερα 65.000 κουβανοί συνεργάτες εργάζονται σε 89 χώρες, κυρίως στις σφαίρες της ιατρικής και της εκπαίδευσης. Έχουν αποφοιτήσει στο νησί μας 68.000 επαγγελματίες και τεχνικοί, από τους οποίους 30.000 στην υγεία, σε 157 χώρες.

Αν με τρομερά ελάχιστους πόρους, η Κούβα έχει μπορέσει, τι δεν θα μπορούσαν να κάνουν οι χώρες του ημισφαιρίου μας, με την πολιτική θέληση να ενώσουμε δυνάμεις ώστε να συνεισφέρουμε στις χώρες που έχουν περισσότερη ανάγκη;

Χάρις τον Φιντέλ και τον ηρωικό κουβανικό λαό, έχουμε έρθει σε αυτήν την Συνάντηση Κορυφής,  για να εκπληρώσουμε την προσταγή του Μαρτί, έχοντας κατακτήσει την ελευθερία με τα ίδια μας τα χέρια, ‘’περήφανοι για την δικής μας Αμερική, για να την υπηρετούμε και να την τιμούμε… με την αποφασιστικότητα  και την ικανότητα να συνεισφέρουμε στο να την  εκτιμούν για τις αξίες της και να την σέβονται για τις θυσίες της’’, όπως κατέδειξε ο Μαρτί.

Κύριε Πρόεδρε:

Ζητώ συγνώμη από όλους σας, για τον χρόνο που πήρα.

Σας ευχαριστώ πολύ όλους (Χειροκροτήματα).

Πηγή κειμένου (ισπανικά): Cubahora

*Η Λουκία Κωνσταντίνου είναι μέλος του Ελληνικού Δικτύου (bloggers) ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ στην ΚΟΥΒΑ,  συνδιαχειρίστρια (με τον Βαγγέλη Γονατά) του blog CUBA de cora

Πρωτοδημοσιεύτηκε στο http://atexnos.gr