Γκρεμίστε!

Ὁ Γκρεμιστὴς – 

    Ἀκοῦστε. Ἐγὼ εἶμαι ὁ γκρεμιστής, γιατί εἶμ᾿ ἐγὼ κι ὁ κτίστης,

    ὁ διαλεχτὸς τῆς ἄρνησης κι ὁ ἀκριβογιὸς τῆς πίστης.

    Καὶ θέλει καὶ τὸ γκρέμισμα νοῦ καὶ καρδιὰ καὶ χέρι.

    Στοῦ μίσους τὰ μεσάνυχτα τρέμει ἑνὸς πόθου ἀστέρι.

    Κι ἂν εἶμαι τῆς νυχτιᾶς βλαστός, τοῦ χαλασμοῦ πατέρας,

    πάντα κοιτάζω πρὸς τὸ φῶς τὸ ἀπόμακρο τῆς μέρας.

    ἐγὼ ὁ σεισμὸς ὁ ἀλύπητος, ἐγὼ κι ὁ ἀνοιχτομάτης·

    τοῦ μακρεμένου ἀγναντευτής, κι ὁ κλέφτης κι ὁ ἀπελάτης*

    καὶ μὲ τὸ καριοφίλι μου καὶ μὲ τ᾿ ἀπελατίκι*

    τὴν πολιτεία τὴν κάνω ἐρμιά, γῆ χέρσα τὸ χωράφι.

  
    Κάλλιο φυτρῶστε, ἀγκριαγκαθιές, καὶ κάλλιο οὐρλιάστε, λύκοι,

    κάλλιο φουσκῶστε, πόταμοι καὶ κάλλιο ἀνοῖχτε τάφοι,

    καί, δυναμίτη, βρόντηξε καὶ σιγοστάλαξε αἷμα,

    παρὰ σὲ πύργους ἄρχοντας καὶ σὲ ναοὺς τὸ Ψέμα.

    Τῶν πρωτογέννητων καιρῶν ἡ πλάση μὲ τ᾿ ἀγρίμια

    ξανάρχεται. Καλῶς νὰ ῾ρθῆ. Γκρεμίζω τὴν ἀσκήμια.

    Εἶμ᾿ ἕνα ἀνήμπορο παιδὶ ποὺ σκλαβωμένο τό ῾χει

    τὸ δείλιασμα κι ὅλο ρωτᾷ καὶ μήτε ναὶ μήτε ὄχι

    δὲν τοῦ ἀποκρίνεται κανείς, καὶ πάει κι ὅλο προσμένει

    τὸ λόγο ποὺ δὲν ἔρχεται, καὶ μία ντροπὴ τὸ δένει

    Μὰ τὸ τσεκοῦρι μοναχὰ στὸ χέρι σὰν κρατήσω,

    καὶ τὸ τσεκοῦρι μου ψυχὴ μ᾿ ἕνα θυμὸ περίσσο.

   Τάχα ποιὸς μάγος, ποιὸ στοιχειὸ τοῦ δούλεψε τ᾿ ἀτσάλι

    καὶ νιώθω φλόγα τὴν καρδιὰ καὶ βράχο τὸ κεφάλι,

    καὶ θέλω νὰ τραβήξω ἐμπρὸς καὶ πλατωσιὲς* ν᾿ ἀνοίξω,

    καὶ μ᾿ ἕνα Ναὶ νὰ τιναχτῶ, μ᾿ ἕνα Ὄχι νὰ βροντήξω;

    Καβάλα στὸ νοητάκι* μου, δὲν τρέμω σας ὅποιοι εἶστε

    γκρικάω,* βγαίνει ἀπὸ μέσα του μιὰ προσταγή: Γκρεμίστε!

Κ. ΠΑΛΑΜΑΣ

Δειλοί και κρυφοί στίχοι, 1928

απελάτης= βυζαντινός φρουρός των συνόρων – ζωοκλέφτης.

απελατίκι= σιδερένιο ρόπαλο

πλατωσιές= πλατώματα, πλατύ άνοιγμα, ξέφωτο

νοητάκι= μαγικό άλογο με υπερφυσικές ικανότητες

γρικάω= ακούω

Ο Γκρεμιστής είναι ένα ποίημα φλογερό, γενναίο, τολμηρό … ένας ύμνος στην κάθαρση, μια ωδή για αναγέννηση. Ο ποιητής πιθανώς ξαφνιάζει με την ίσως γεμάτη πάθος προσταγή: «Γκρεμίστε!» αλλά αυτή η προσταγή δεν είναι παρά η ανάγκη του ποιητή για δημιουργία.

Ήδη από τον πρώτο στίχο ο ποιητής τονίζει ότι η ιδιότητα του «γκρεμιστή» είναι συνυφασμένη με αυτήν του «κτίστη», το γκρέμισμα είναι η προϋπόθεση της δημιουργίας, αλλά και η πρόθεση για δημιουργία είναι η προϋπόθεση για τον γκρεμιστή.

Για τον ποιητή, το γκρέμισμα δεν είναι μία άλογη απόρροια ενός βίαιου μηδενισμού  (όπως με μια απρόσεχτη ανάγνωση μπορεί να νομίσει κανείς ), αλλά είναι μία ενέργεια που απαιτεί πίστη, «νου και καρδιά και χέρι». Δηλαδή ο ποιητής με την προσταγή: «Γκρεμίστε!», δεν προτρέπει στην άκριτη (και υλική) καταστροφή αλλά στην κατεδάφιση της ασχήμιας και του ψευδους που κυριαρχεί πλέον σχεδόν σε κάθε τι ανθρώπινο, «σε πύργους και σε ναούς». Για τον ποιητή/ κτίστη, θεμέλιο πρέπει να είναι η ίδια η αλήθεια της φύσης, «των πρωτογέννητων καιρών η πλάση με τα αγρίμια», και έτσι δεν προτρέπει σε έναν οπισθοδρομισμό αλλά σε μια ηθική και κοινωνική αναγέννηση, η οποία μπορεί να έρθει μόνο με την κατεδάφιση των πλέον αλλοτριωμένων σχέσεων μεταξύ των ανθρώπων («τὴν πολιτεία τὴν κάνω ἐρμιά») και το εκ νέου κτίσιμό τους, αντλώντας από τις πρωταρχικές ανάγκες που ώθησαν τον άνθρωπο σε κοινωνία.

Ο ποιητής νοιώθει αποστροφή και θυμό αλλά αν και βρίσκεται στα μεσάνυχτα του μίσους πάντα κοιτάζει προς το φως το απόμακρο της μέρας…με αυτόν τον τρόπο ότι γκρεμίζει, το γκρεμίζει με ελπίδα και μόνο έτσι καταφέρνει να γίνεται και ο κτίστης. Με λίγα λόγια μόνο με ελπίδα, ελευθερία από κάθε κηδεμονία («Καβάλα στὸ νοητάκι μου, δὲν τρέμω σας ὅποιοι εἶστε…») – (http://anaghrapho.blogspot.gr/2011/07/blog-post_18.html)

O Κωστής Παλαμάς γεννήθηκε στην Πάτρα το 1859. Στα επτά του χρόνια ορφάνεψε από πατέρα και μητέρα. `Έζησε τα παιδικά και τα εφηβικά του χρόνια στο Μεσολόγγι, κοντά σε συγγενείς. Οπωσδήποτε η ορφάνια σημάδεψε τη ιδιοσυγκρασία του και επηρέασε αναπότρεπτα και τη μεγάλη λογοτεχνική του διαδρομή.

Το 1875 έρχεται στην Αθήνα, γράφεται στη Νομική, αρχίζει να εκδίδει τις ποιητικές του συλλογές και να συνεργάζεται με τα περισσότερα αξιόλογα λογοτεχνικά περιοδικά της εποχής.

Το 1898 η μοίρα του επιφυλάσσει άλλο ένα μεγάλο χτύπημα. Χάνει το γιό του`Αλκη. Θρηνεί μέχρι το θάνατό του τη βαριά απώλεια. Συνεχίζει να γράφει και εκδίδει πολλές συλλογές του μέχρι τον Φεβρουάριο του 1943 που φεύγει, μέσα στη διάρκεια της Γερμανικής κατοχής.

Η Κηδεία του μετρέπεται σε μια τεράστια αντικατοχική διαμαρτυρία. Οι κατοχικές αρχές παρά τις προσπάθειες να το αποτρέψουν ή να το περιορίσουν δεν τα καταφέρνουν. Ο λαός ξεχύνεται στους δρόμους να αποχαιρετήσει τον ποιητή και τρομάζει τον κατακτητή.

Ο άγγελος Σικελιανός γράφει το επικό του «Ηχήστε οι σάλπιγγες… Καμπάνες βροντερές, / δονήστε σύγκορμη τη χώρα πέρα ως πέρα… / Βογκήστε τύμπανα πολέμου… Οι φοβερές /σημαίες, ξεδιπλωθείτε στον αέρα!»

Ο λαός ένα χρόνο αργότερα γκρέμισε τη κατοχή, αλλά ελευθερία ανάπηρη απόκτησε μονάχα, αφού οι δοσίλογοι και οι συνεργάτες των κατακτητών κατάφεραν να ξαναδιαφεντεύουν μέχρι σήμερα τα ματωμένα χώματα. Εκείνη την απελευθέρωση την πλήρωσε με περισσότερους νεκρούς τα επόμενα χρόνια στους τόπους εκτελέσεων, τις φυλακές και της εξορίες. Την πληρώνει μέχρι σήμερα με άλλους όρους και σε διαφορετικές συνθήκες

Η ιστορία αποδείχτηκε αμείλικτη στα λάθη, τις συναινέσεις, τους συμψηφισμούς, τους ιστορικούς συμβιβασμούς, τις «τακτικές« κι όλες τις Βάρκιζες της σύγχρονης πολιτικής ιστορίας.

«Γκρεμίστε!» συνεχίζει να φωνάζει ο ποιητής που αγροικάει μέσα από τα ματωμένα χώματα που τον σκεπάζουν. «Γκρεμίστε!» αν θέλετε να χτίσετε μια κοινωνία άλλη. «Γκρεμίστε!» αυταπάτες. «Γκρεμίστε!» «οδηγητές» και «λαϊκους σωτήρες». «Γκρεμίστε!» κάθε τείχος απειλητικό που ορθώνεται να σας κρατήσει φυλακή,  γονατιστούς και σκλάβους.