Αυστηρά δημόσιο χρήμα προτείνει η Ισλανδία

ΤΟΥ ΛΕΩΝΙΔΑ ΒΑΤΙΚΙΩΤ

Προς αποφυγή παρανοήσεων να τονίσουμε ότι η οικονομία της Ισλανδίας, παρά την γεωγραφική απόσταση που την χωρίζει από άλλες χώρες, κάθε άλλο παρά κλειστή οικονομία μπορεί να χαρακτηριστεί. Το 2013 οι εξαγωγές (που πέρα από είδη αλιείας περιλαμβάνουν αλουμίνιο και προϊόντα υψηλής τεχνολογίας, μεταξύ άλλων) αντιστοιχούσαν στο 57% του ΑΕΠ της, ενώ η μισή κατανάλωση προερχόταν από εισαγωγές. Το επίπεδο τιμών της οικονομίας επηρεάζεται σοβαρά από τις μεταβολές των τιμών στα εισαγόμενα αγαθά, με άλλα λόγια. Κατά συνέπεια οι ρηξικέλευθες προτάσεις για το Δημόσιο Χρήμα δεν αναπτύσσονται σε ένα περιβάλλον αποκομμένο από την παγκόσμια οικονομία, που επιτρέπει πειραματισμούς.

Επικίνδυνες οι τράπεζες

Η ανάλυση του ισλανδού βουλευτή ξεκινάει από δύο παραδοχές. Η πρώτη είναι ο αποσταθεροποιητικός ρόλος που παίζουν οι τράπεζες στην οικονομία. Σημείο τομής για την Ισλανδία ήταν η τραπεζική κατάρρευση του 2008 που οδήγησε στην υποτίμηση του εθνικού τους νομίσματος, της κορώνας, κατά 50% μέσα σε ένα χρόνο και στην εισαγωγή ελέγχων στην κίνηση των κεφαλαίων (όπως συνέβη και στην Κύπρο που επιβλήθηκαν με απόφαση της ΕΚΤ) που ακόμη και τώρα παραμένουν σε ισχύ. Ανάλογες φυσικά αναταράξεις συμβαίνουν και στον υπόλοιπο κόσμο, όπως μαρτυρούν οι 147 τραπεζικές κρίσεις που έχουν καταγραφεί από το 1970 σε 114 χώρες, χωρίς ωστόσο να έχουν μπορέσει να προκαλέσουν μια ουσιαστική συζήτηση για το πώς θα γίνει κατορθωτό το τζίνι να ξαναμπεί στο λυχνάρι. Δηλαδή, το χρηματοπιστωτικό σύστημα να δει την αυτονομία του να περιορίζεται. Η δεύτερη παραδοχή σχετίζεται με τον ατελέσφορο χαρακτήρα όλων των μέτρων που έχουν προταθεί και ενσωματωθεί στις εθνικές νομοθεσίες στο πλαίσιο της συζήτησης για μια ρύθμιση του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος. Πρόκειται για προτάσεις που εν τέλει αυξάνουν σε εκθετικό βαθμό την πολυπλοκότητα του συστήματος και τις δυσκολίες του ελέγχου του χωρίς μέχρι στιγμής να έχουν αποδείξει τον κατασταλτικό τους χαρακτήρα. Αρκεί να αναφερθεί πως οι κανόνες της Βασιλείας Ι καταλάμβαναν 30 σελίδες, της Βασιλείας ΙΙ 251 σελίδες κι οι πιο πρόσφατοι της Βασιλείας ΙΙΙ 509 σελίδες. Με τα λόγια του συγγραφέα της έκθεσης «όλες αυτές οι προσπάθειες ήταν πολύτιμες, μειώνοντας την πιθανότητα μιας ακόμη χρηματοπιστωτικής κρίσης βραχυχρόνια. Έχουν ωστόσο αποτύχει να διαχειριστούν το θεμελιώδες ζήτημα: την ικανότητα των τραπεζών να δημιουργούν πίστωση, χρήμα και αγοραστική ικανότητα και την αστάθεια που αναπόφευκτα ακολουθεί. Ως συνέπεια, οι μεταρρυθμίσεις που έχουν συμφωνηθεί μέχρι σήμερα αφήνουν ακόμη τον κόσμο επικίνδυνα ευάλωτο σε μελλοντική χρηματοπιστωτική και οικονομική αστάθεια».

Στον αντίποδα των παραπάνω μερικών λύσεων, η νομισματική μεταρρύθμιση που προτείνει ο ισλανδός βουλευτής απαντάει στο βασικό ερώτημα «ποιος πρέπει να δημιουργεί χρήμα», για να καταλήξει πως η δημιουργία του χρήματος είναι πολύ σοβαρή υπόθεση για να αφεθεί στους τραπεζίτες. Στόχος δε των προτάσεων, όπως τονίζεται στον πρόλογο, είναι η διαδικασία δημιουργία χρήματος να υπηρετεί καλύτερα την κοινωνία. Αντίθετα με ό,τι συμβαίνει σήμερα.

Η έμπλεη εκρηκτικών αντιφάσεων διαδικασία δημιουργίας χρήματος σήμερα έχει τις τράπεζες σε περιόδους επέκτασης της οικονομίας να δανείζουν περισσότερο για να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη τους, με αποτέλεσμα να αυξάνεται η προσφορά χρήματος, και σε περιόδους συρρίκνωσης να μειώνουν τον δανεισμό, με αποτέλεσμα η προσφορά χρήματος να επιβραδύνεται ή ακόμη και να συρρικνώνεται. Ως συνέπεια αντί να εξομαλύνονται οι κύκλοι της οικονομίας, οξύνονται στο έπακρο. Στο πλαίσιο αυτής της βαθιά ανορθολογικής τάσης από το 1986 ως το 2006 το ΑΕΠ της Ισλανδίας αυξανόταν κάθε χρόνο κατά 3,2% ενώ η προσφορά χρήματος από τις τράπεζες αυξανόταν κατά 18,6%! Αποτέλεσμα της υπερεπέκτασης των τραπεζών στον τομέα δημιουργίας χρήματος είναι στην Ιρλανδία το απόθεμα κερμάτων και χαρτονομισμάτων σε κυκλοφορία να ανέρχεται στο 9% του δείκτη Μ1, του «χρήματος με την στενή έννοια» όπως λέγεται που περιλαμβάνει χαρτονομίσματα, κέρματα και άλλα ισοδύναμα χρήματος που μετατρέπονται εύκολα σε μετρητό, όπως οι καταθέσεις μίας μέρας.

Χρήμα για το δημόσιο συμφέρον

Στο πλαίσιο της πρότασης για Δημόσιο Χρήμα, και με βάση όσα αναφέρονται στην έκθεση, οι ιδιωτικές τράπεζες δεν θα δημιουργούν χρήμα. Αυτή η εξουσία βρίσκεται αποκλειστικά και μόνο στα χέρια της κεντρικής τράπεζας που είναι αφοσιωμένη να εργάζεται για το συμφέρον της οικονομίας και της κοινωνίας ως όλον. Στο σύστημα του Δημόσιου Χρήματος, όλο το χρήμα, φυσικό ή ηλεκτρονικό, δημιουργείται από την κεντρική τράπεζα. Το νέο χρήμα που δημιουργείται από την κεντρική τράπεζα θα μεταφέρεται στην κυβέρνηση και θα τίθεται σε κυκλοφορία στην οικονομία μέσω αυξημένων κυβερνητικών δαπανών, μείωσης φόρων, αποπληρωμής δημόσιου χρέους ή μέσω της καταβολής μερίσματος στους πολίτες. Η κεντρική τράπεζα θα είναι επίσης σε θέση να δημιουργεί χρήμα για να δανείσει τις τράπεζες ώστε κι αυτές με τη σειρά τους να δανείσουν επιχειρήσεις, που δραστηριοποιούνται όμως εκτός του χρηματοπιστωτικού τομέα. Με αυτό τον τρόπο η εξουσία δημιουργίας χρήματος διαχωρίζεται από την εξουσία όσων αποφασίζουν για το πώς το νέο χρήμα χρησιμοποιείται, εξασφαλίζοντας έτσι πώς αντικρουόμενα συμφέροντα δεν θα οδηγούν στην δημιουργία υπερβολικά πολύ ή υπερβολικά λίγου χρήματος ή χρήματος που θα δημιουργείται για ιδιωτικό κι όχι για δημόσιο όφελος. Με αυτό τον τρόπο το εισόδημα που θα δημιουργείται από την προσφορά χρήματος θα καταλήγει στην υπό κρατική ιδιοκτησία κεντρική τράπεζα, αποφέροντας μεγαλύτερα μερίσματα στο κράτος που μπορούν να αξιοποιηθούν για δημοκρατικά αποφασισμένους σκοπούς.

Πρόκειται για μια βαθιά ριζοσπαστική πρόταση που αν υλοποιούταν θα τερμάτιζε μονομιάς την ασυδοσία των τραπεζών ενώ, περιττό να ειπωθεί, η αξία χρήσης της αφορά όλο τον κόσμο κι όχι μόνο την Ισλανδία. Εξαίρεση προφανώς αποτελούν χώρες όπως η Ελλάδα κι άλλα μέλη της ευρωζώνης που έχουν παραδώσει τη νομισματική κυριαρχία τους, με αποτέλεσμα το χρήμα όχι μόνο να είναι ιδιωτικό αλλά και υπόθεση οικονομικών και πολιτικών κέντρων που εδράζονται στο εξωτερικό…

Πρωτοδημοσεύτηκε στα “Επίκαιρα”, 23-29 Απριλίου 2015 /https://leonidasvatikiotis.wordpress.com/