“Ash-shab yurid isqat an-nizam”

Το σύνθημα αυτό ήταν το κυρίαρχο σύνθημα όταν η Αραβική Άνοιξη έσπαζε τις κλειδαμπαρωμένες  πόρτες της ομαλότητας σχεδόν πέντε χρόνια πριν, τον Δεκέμβρη του 2010. Μια “άνοιξη” που η μυρωδιά της απλώθηκε σε σχεδόν όλη την Βόρεια Αφρική και την Μέση Ανατολή με ογκώδεις διαδηλώσεις και συγκρούσεις σε μια σειρά από χώρες (Τυνησία, Αίγυπτο, Λιβύη, Υεμένη, Μπαχρέιν, Συρία, Αλγερία, Ιράκ, Ιορδανία, Κουβέιτ, Μαρόκο και Σουδάν ) αλλά και ηπιότερες διαδηλώσεις σε άλλες (Μαυριτανία, Ομάν, Σαουδική Αραβία, Τζιμπουτί, Δυτική Σαχάρα και Παλαιστίνη). Τον απόηχο αλλά και την συνέχεια αυτής της Άνοιξης την ζούμε ως τώρα και όσο πιο βαθιά βουτάμε στην ανάλυσή της τόσο περισσότερο προβληματιζόμαστε πάνω στα πολλαπλά ζητήματα που τέθηκαν , στην ικανότητα των απαντήσεων αλλά και στην δαιδαλώδη διαδρομή μιας ιστορικής κίνησης που η ερμηνεία της καθορίζει αρκετά. 

Βλέπετε η ανάλυση που κάνει ο καθένας μπορεί να έχει πολλές αφετηρίες και αντίστοιχους προορισμούς και καταλήξεις , όμως το βαθύτερο νόημα του από που ξεκινάς και πως καταλήγεις να ερμηνεύσεις ιστορικά γεγονότα έχει να κάνει πρώτιστα με το που εσύ ο ίδιος θέλεις να πας, έχει να κάνει με τις προθέσεις σου. Έτσι άλλοι αναζητούν στα γεγονότα και την ιστορία μια απλή επιβεβαίωση για να δικαιολογηθεί η ήττα ή οπισθοδρόμηση, άλλοι για να βρουν αφορμή για μια τρανταχτή αλλαγή και άλλοι απλά κωφεύουν ή κομπάζουν επιβεβαίωση. Για μας η αφορμή , η αφετηρία και ο στόχος παραμένουν όλα καρφωμένα σαν τα μάτια ενός διαδηλωτή κάπου στην μπαρουτοκαπνισμένη Ταχρίρ, τίποτα δεν τελείωσε, όλα είναι ακόμα στην αρχή και στο τέλος υπάρχει μόνο η νίκη. Η νίκη απέναντι στο καθεστώς, απέναντι στον ίδιο τον καπιταλισμό που γεννά τα καθεστώτα. Η νίκη σε έναν ταξικό πόλεμο που δεν σταμάτησε ποτέ και μαίνεται ανηλεής.

Πολλοί ονειρεύονται έναν κόσμο κατασκόπων, μιας στρυφνής παρτίδας πόκερ μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων, με τις απαραίτητες μπλόφες, τα ρίσκα αλλά και τους κρυμμένους άσσους στο μανίκι. Ένα κόσμο σκιώδη όπου οι μυστικές υπηρεσίες, κάποιες μικρές ομάδες αστών με θρυλικές ιδιότητες κινούν με τα δικά τους νήματα όλη την ιστορία. Η οπτασία αυτή είναι αποτέλεσμα του γίγαντα που περπατά μπροστά τους και ανοίγει τον δρόμο στην ιστορία, και δεν είναι άλλος από την ταξική πάλη, που στην παχιά σκιά που αφήνει πίσω της άλλοι φαντάζονται παραμύθια και δράκους να κάνουν κουμάντο σε έναν κόσμο. Έτσι και στην Αραβική Άνοιξη κάπου ανάμεσα στις θεωρίες συνωμοσίας, τον λεγόμενο πόλεμο των μυστικών υπηρεσιών και τις παντοδύναμες ΗΠΑ που για κάποιους μοιάζουν ο Θεός επί της γης ξέσπασε μια αυθεντική πυρκαγιά εξεγέρσεων που έβαλε φωτιά σε μια υφήλιο που ήδη γνώριζε την κρίση και είχε δοκιμάσει πολλές κινηματικές προσπάθειες απάντησης, ίσως με σημείο εκκίνησης τον δικό μας Δεκέμβρη του 2008. Πρέπει λοιπόν να δούμε πως φτάσαμε στις 18 Δεκέμβρη του 2010 όταν η Τυνησία έγινε ο πρώτος σταθμός της Αραβικής Άνοιξης. Αρχικά ας πάρουμε την Βόρεια Αφρική και την εκεί κατάσταση. Από τα πρώτα θύματα της Ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας αλλά και τις μετέπειτα “πολιτισμένης Δύσης” με διάφορα επεισόδια ανά καιρούς. Αλλά και μιας προσπάθειας αλλαγής των όρων διακυβέρνησης και κρατικής ύπαρξης των συγκεκριμένων χωρών με τον λεγόμενο Αραβικό Σοσιαλισμό. Αυτό όμως είναι η μισή αλήθεια καθώς ο ίδιος ο λεγόμενος Αραβικός Σοσιαλισμός ήταν πρώτος που τα βρήκε με την Δύση και αναζητούσε οικονομικά ρεσάλτο προς όφελος της ντόπιας ολιγαρχίας με το πιο χτυπητό παράδειγμα την Λιβύη και την προσπάθεια να μετατραπεί σε σημαντικό παίχτη της περιοχή με το δόγμα της παν- Αφρικής και την σύναψη μεγάλων επιχειρηματικών συμφωνιών κυρίαρχα με την Ιταλία αλλά και με την Ελλάδα. Εδώ αποδίδεται για πολλούς η επίθεση στις συγκεκριμένες χώρες. Αυτή η οπτική όμως αδυνατεί να δώσει απαντήσεις για το γιατί έγινε ό,τι έγινε σε χώρες όπως το Κουβέιτ, το Μπαχρέιν και την Σαουδική Αραβία. Χώρια που εμφανίζει τον παράγοντα του κινήματος ως κάτι πλήρως ελεγχόμενο από τον αντίπαλο στα όρια που χρησιμοποιούν και οι ίδιες οι κυβερνήσεις για να κατηγορήσουν πως κάθε κίνημα είναι υποκινούμενο από ξένα κέντρα. Αν όμως σκάψουμε λίγο βαθύτερα θα δούμε πως στην πρώτη τριάδα που εκδηλώθηκε η Αραβική Άνοιξη υπήρχαν ήδη ανοιχτοί λογαριασμοί στο επίπεδο της ταξικής πάλης. Μόλις δύο χρόνια πριν την έναρξη της Αραβικής Άνοιξης στην Τυνησία, στην χώρα γεννιόταν ένα ρωμαλέο κίνημα, αυτό των πολιτών της Gafsa, με καταλήψεις , αυθόρμητες απεργίες και συγκρούσεις με την αστυνομία ακόμα και με πραγματικά πυρά. 

Η εναντίωση στην δικτατορία του Μπεν Αλί όμως και βρίθει από παραδείγματα ιδιαίτερα από την νεολαία και το φοιτητικό κίνημα της Τυνησίας (2000 και 2005). Αυτή η εναντίωση ήταν κυρίαρχη γιατί η μεγαλειώδης ανάπτυξη , το λεγόμενο οικονομικό θαύμα που βασιζόταν στην τουριστική βιομηχανία, αλλά και την εκμετάλλευση του πάμφθηνου εργατικού δυναμικού, από το ντόπιο και Ευρωπαϊκό κεφάλαιο.  Κι όμως ο πληθωρισμός στα τρόφιμα, η ανέχεια και η φτώχεια μαζί με την εντεινόμενη καταστολή  παγιώνονταν όσο οι δείκτες τραβούσαν τον ανήφορο. Τέτοια ήταν η εξαθλίωση που στις 7 Μαΐου του 2008 οι σχεδόν τριάντα χιλιάδες κάτοικοι της Redeyef είχαν αποφασίσει να αποδράσουν από την πόλη τους που πολιορκούταν από τις δυνάμεις ασφαλείας, όπως πολλοί Τυνήσιοι έκαναν παίρνοντας το ρίσκο να περάσουν παράνομα στην Ευρώπη με βάρκες στην κόλαση της Μεσογείου. παρ’ όλα αυτά μεταπείσθηκαν από ομάδες του κινήματος που είχε αναπτυχθεί κόντρα στην ξεπουλημένο γραφειοκρατικό συνδικαλισμό που είχε ήδη διαβρωθεί από το καθεστώς. Αυτά είναι μόνο μερικά από τα γεγονότα όπως και η δολοφονία του Taher Saidi στην πόλη της Om Larais από τις δυνάμεις καταστολής, ή την δολοφονία ενός άνεργου νέου του Hichem Ben Jeddou El Aleimi που συμμετείχε στην κατάληψη του ηλεκτρικού εργοστασίου σε αντίδραση για την κατάσταση της άνεργης νεολαίας της Τυνησίας. Από την άλλη στην Αίγυπτο είχε προηγηθεί αυτό που ονομάστηκε   το κίνημα της 6ης Απρίλη και δημιουργήθηκε για να υποστηρίξει τις εργατικές κινητοποιήσεις στην πόλη El-Mahalla El-Kubra. Και το κουβάρι ξεδιπλώνει και άλλο για έχει την όρεξη να δει το ξεδίπλωμα μια αντίσταση και διεκδίκησης μια διαφορετικής ζωής μπροστά στην εντεινόμενη φτώχεια , ανέχεια και καταστολή. Κοινώς η το πεδίο της Αραβικής Άνοιξης είχε σπαρθεί χρόνια πριν με την τρανταχτή αποτυχία του Αραβικού Σοσιαλισμού να φέρει ευημερία στις χώρες αυτές, αλλά ακόμα χειρότερα πως η εθνική ανεξαρτησία δεν ήταν τίποτε άλλο από την ενδυνάμωση της ντόπιας αστικής τάξης και την ανάδειξή της ως σημαντικό παίχτη στους παγκόσμιους και περιφερειακούς ανταγωνισμούς. Πως δηλαδή να εξηγήσουν πως οι πρώην καταχτητές έγινε οι καλύτεροι σύμμαχοι οικονομικά και πολιτικά στην ανάπτυξη των οικονομιών των συγκεκριμένων χωρών; Τα κομμάτια του παζλ τοποθετούνται σιγά-σιγά…

Το δεύτερο κομμάτι που ανέδειξε η Αραβική Άνοιξη έχει να κάνει με την πολιτική έκφραση και την κοινωνική ταυτότητα στην σύγχρονη καπιταλιστική κοινωνία. Αν αναδεικνύουμε καιρό τώρα την φοβερή έλλειψη πολιτικής έκφρασης του αγωνιζόμενου κομματιού της κοινωνίας αλλά και συνολικά του σημερινού επαναστατικού υποκειμένου η Αραβική Άνοιξη, με τον πρώτο της απότοκο ίσως είναι το καλύτερο σημείο εκκίνησης. Σημείο εκκίνησης για το πόσο από την μια η αστική εκπροσώπηση μέσα στην αστική δημοκρατία αναγκάστηκε να αλλάξει και αλλάζει ώστε να ενσωματώσει και να αποφύγει τα στραβοπατήματα μέσα στους δύσβατους και ολισθηρούς δρόμους της κρίσης όσο και την ανάγκη των από κάτω να βρουν, δημιουργήσουν και μετασχηματίσουν αυτό το οποίο ορίζουν ως πολιτική. Αυτό γιατί γκρεμίστηκε το όραμα και τη λεγόμενη “ασφάλεια” του καπιταλιστικού ονείρου (βάλτε όποιο εθνικό επίθετο θέλετε) με την κρίση αλλά με την ίδια την Αραβική Άνοιξη και τις πλατείες κλυδωνίστηκε η λογική της ομαλής δημοκρατικής μετάβασης. Δεν είναι καθόλου τυχαίο πως ενώ η Αραβική Άνοιξη αντιμετωπίστηκε στην Δύση ως μετάβαση στην Δημοκρατία ενώ αντίστοιχα κινήματα όπως οι πλατείες σε Ελλάδα, Ισπανία και Τουρκία, η εξέγερση στην Βοσνία, η πυρκαγιά του Occupy στις ΗΠΑ θεωρήθηκαν ως κυρίαρχη απειλή για την εθνική ασφάλεια , την σταθερότητα της κάθε χώρας και αντιμετωπίστηκαν ως επιθέσεις από τον εσωτερικό εχθρό που διαταράσσει την καπιταλιστική ομαλότητα. Γιατί μέσα στην Αραβική Άνοιξη και στις πλατείες παίχτηκαν καίρια ερωτήματα της σημερινής πολιτικής θύελλας. Αναγκάστηκαν οι από κάτω να αναρωτηθούν πως θα αλλάξουν την ζωή τους που δεχόταν φοβερά πλήγματα, που ο κύκλος του περιθωρίου μεγάλωνε για να “αγκαλιάσει¨ όλο και μεγαλύτερα ακροατήρια. Μπροστά σε αυτές τις συνθήκες, σε ένα πολιτικό σύστημα που δεν τους χωρούσε, σε έναν συνδικαλισμό διαβρωμένο από το κράτος αλλά στην ουσία μετουσιωμένο σε κομμάτι του κρατικού μηχανισμού αναρωτήθηκαν πως θα βάλουν μπροστά τις ανάγκες τους. Αναρωτήθηκαν το Ποιος και Πως για τα πιο απλά, όπως το πως θα φέρουν ένα καρβέλι ψωμί στο τραπέζι τους. Ακόμα και το καταφύγιο της θρησκείας φάνηκε να μην είναι αρκετό να ενσωματώσει αυτή την ανησυχία που διογκωνόταν και άσθμαινε μέσα στους υπάρχοντες θεσμούς και πρακτικές. Αυτό το αυθόρμητο ξέσπασμα με τα βαθιά αίτια δεν ήταν τίποτα παραπάνω από το εκκωφαντικό τέλος των θεσμών εκπροσώπησης της αστικής δημοκρατίας, με τις διάφορες συντεχνίες, ομάδες πίεσης, επιτροπές παρά επιτροπές. Η Αραβική Άνοιξη και τα απότοκά της ψηλάφισαν και ψηλαφίζουν μέσα στην κρίση ένα δρόμο που παλινωδεί μεταξύ της επανόρθωσης με “δημοκρατικότερους”  όρους των παλιών μηχανισμών ένταξης και ενσωμάτωσης της πολιτικής πάλης και μεταξύ αυτών των ημιτελών, γεμάτους ελπίδα και προβλήματα μορφές πολιτικών εκφράσεων – πράξεων των απανταχού εξεγερμένων. Αυτή η μάχη ήταν ουσιαστικά μια μάχη ταυτότητας των εξεγερμένων. Για αυτό και ξεκίνησε με τον πιο απτό τρόπο , ως άρνηση των υπαρχόντων πολιτικών προτάσεων ώσπου να κατανοήσει πως δεν μπορεί να είναι παρθενογένεση αλλά απότοκο των αδιεξόδων των αναφερόμενων προτάσεων. Κάθε φορά λοιπόν που προσπαθούσε να απαντήσει το Ποιος, έμπαινε το Πως και το ανάστροφο. Ήταν μια μάχη μεταξύ της κυρίαρχης ταυτότητας του πολίτη και του αποσαφηνισμού της ταυτότητας του εξεγερμένου. Στις κρίσεις το πρώτο θύμα είναι οι έννοιες των λέξεων, ε η Αραβική Άνοιξη ήρθε να δώσει την πρώτη μάχη επανανοηματοδότησης των ψιθύρων των επαναστατών, αυτών που αργότερα θα γίνονταν τα συνθήματα των επόμενων κινητοποιήσεων. Κάποιοι έχουν βιαστεί να δουν μόνο την ήττα στην διαδικασία αυτή , αυτοί οι κάποιο όμως δεν αντιλαμβάνονται πως η ζωή κατοικεί περισσότερο στο γκρίζο και όχι στο άσπρο-μαύρο. Η Αραβική Άνοιξη αποτέλεσε την θρυμματισμένη εικόνα μια παγκόσμια ανόδου των εξεγέρσεων που αγκάλιασε ολόκληρη την υφήλιο, τροφοδότησε και τροφοδοτεί τα κινήματα. Ανακάτεψε την τράπουλα και απελευθέρωσε δυνάμεις ικανές να χρησιμοποιηθούν και από εμάς και από τον “εχθρό”. Πως αλλιώς να ιδωθεί η ανάταση του Κουρδικού κινήματος παρά σαν ένα ανεμοστρόβιλος που τροφοδοτήθηκε από τις κινηματικές καταιγίδες της Αραβικής Άνοιξης στην Μέση Ανατολή και των παιδιών της που γέμισαν την πλατεία του Γκεζί ; Πως μπορούμε να δούμε τις σημερινές συγκρούσεις πχ στις Βρυξέλλες σαν παιδιά της πλατείας Ντε Σολ της Μαδρίτης, της πλατεία Συντάγματος, της Εξέγερσης της Βοσνίας και τόσων άλλων…. Ένα αόρατος ιστός υφαίνεται καθώς σε αυτό τον πόλεμο πολεμάνε δυό πλευρές, δεν γίνεται λοιπόν να βλέπουμε μονάχα την μια. Για όσους έβαλαν ως μοναδικό στόχο και κεκτημένο την άμεση δημοκρατία το παράδειγμα της Ουκρανία και του Γιουρομαϊνταν μένει εκεί να δείχνει πως η αμεσοδημοκρατία χωρίς πολιτικό πρόσημο , χωρίς συνολικό όραμα ανοίγει διάπλατες τις πόρτες ακόμα και για τον μεγαλύτερο ζόφο της ιστορίας, τον φασισμό.

Η πρόσφατη εμπλοκή της Ρωσίας και της Κίνας στον εμφύλιο στην Συρία κάνει πολλούς να αναρωτιούνται που πήγε όλη η δυναμική της Αραβικής Άνοιξης ή να ονειρεύονται πως υπάρχει αντίπαλο δέος απέναντι στο ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ και αυτό να ακούει στο όνομα των BRICS. Όμως η ιμπεριαλιστική επέμβαση της Ρωσίας στην Συρία , στο σταυροδρόμι των ενδοαστικών ανταγωνισμών παγκοσμίως δεν είναι τίποτα παραπάνω από αυτό, μια ιμπεριαλιστική επέμβαση. Σε μια χώρα όπου όλες οι προσπάθειές πολιτικής ποδηγέτησης οδήγησαν στο απόλυτο αδιέξοδο, της όποιας διπλωματίας ώστε να επανέλθει η καπιταλιστική ομαλότητα. Σε μια Μέση Ανατολή που έχουν δοκιμαστεί όλες οι βιοπολιτικές της Δύσης, η δολοφονική δράση του Ισραήλ και ο κατάλογος δεν σταματά. Αλλά έχουν δοκιμαστεί και δοκιμάζονται η Ιντιφάντα και το περήφανο ο Κούρδικο Αντάρτικο. Μην ξεχνάμε πως η μόνη ελεύθερη περιοχή της Συρίας ως σήμερα, όπου οι άνθρωποι παλεύουν με άλλους όρους σε μια κοινωνία που πλάθουν με τα δικά τους χέρια και στο μπόι των αναγκών τους είναι τα καντόνια της Ροζάβα. Αυτό δεν μπορεί να κρατήσει και πολύ για τους από πάνω. Πέρα από τους όποιους ενδοαστικούς λογαριασμούς που πρέπει να λυθούν , πρέπει να λυθεί και το ζήτημα της Ροζάβα, να αφοπλιστεί πολιτικά , να την γδύσουν από την νίκη της απέναντι στον φασισμό των ISIS , της Τουρκίας και όσων χαρακτηρίζουν τους Κούρδους αντάρτες τρομοκράτες. Να καταδείξουν πως οι κοινωνικοί αγώνες πρέπει να ελέγχονται και όταν “ξεφύγουν” τότε ένας λόγος περισσότερος το μονοπώλιο της βίας να επιστρέφει στις κρατικές δομές. Το όφελος  και ο σκοπός της Ρωσίας είναι παραπάνω εμφανής αν δούμε και τις τελευταίες εξελίξεις, όπως την αγαστή συνεργασία με το Ισραήλ για την μεταφορά στρατιωτικών δυνάμεων και τις κουβέντες περί επίθεσης στην Χεζμπολά.

Αν κάτι πρέπει να κρατήσουμε κλείνοντας για την Αραβική Άνοιξη είναι το άνοιγμα των ερωτημάτων για το πως και ποιο μπορούν να κάνουν πολιτική σήμερα, αλλά σπουδαιότερο ερώτημα που απαντήθηκε μερικώς είναι πως στις αναδιατάξεις μιας εξέγερσης, μόνο η στοχοπροσήλωση σε μια διαφορετική κοινωνική οργάνωση και συλλογική ζωή μπορεί να αποτελέσει φάρο μέσα στις σκοτεινές ατραπούς των ανατροπών, των παλινορθώσεων και των εντάσεων, η Αίγυπτος το επιβεβαιώνει στην ήττα και η Ροζάβα στην νίκη. Αυτό ίσως είναι και το πιο σημαντικό συμπέρασμα που έχει δώσει ως ώρας η Αραβική Άνοιξη, και αυτό ακόμα στοιχειώνει τους κρατούντες. 

Κείμενο συμβολής της Αντιπολεμικής Διεθνιστικής Κίνησης