Απόβλητα: είναι πολλά τα λεφτά …

Επιστροφή σε καταδικασμένες πολιτικές διαχείρισης σηματοδοτεί η νέα (απευθείας) ανάθεση για το ΕΜΑΚ – 

Εποχές του 2013 μας θύμισε το δελτίο τύπου, με το οποίο η διοίκηση της περιφέρειας Αττικής και του ΕΔΣΝΑ πανηγυρίζει για την ανανέωση της σύμβασης ανάθεσης λειτουργίας του εργοστασίου μηχανικής ανακύκλωσης – κομποστοποίησης (ΕΜΑΚ) σύμμεικτων απορριμμάτων, στη Φυλή, ενώ ακόμη δεν έχει δοθεί στη δημοσιότητα το πλήρες κείμενο της απόφασης και των όρων της σύμβασης που έχουν συμφωνηθεί. Τότε, στη θέση της κ. Δούρου ήταν ο κ. Σγουρός, που επικαλούνταν, με πανομοιότυπο τρόπο με την κ. Δούρου, τα δήθεν οικονομικά και περιβαλλοντικά οφέλη της ίδιας επιλογής.

Με τη μόνη διαφορά ότι ο κ. Σγουρός, εξαιτίας διαφόρων συγκυριών (εμπλοκή στο Ελεγκτικό Συνέδριο, αυτοδιοικητικές εκλογές του 2014) οδηγήθηκε στην απλή παράταση της αρχικής σύμβασης, μέχρι να ολοκληρωθεί το συμβατικό της αντικείμενο και όχι σε ανανέωσή της (περισσότερα, στο συνοδευτικό ιστορικό της υπόθεσης). Με τον τρόπο αυτό, η αρχική τριετής σύμβαση (έληγε στις 31/12/2013) έφτασε να γίνει πενταετής (στο τέλος του 2015), οπότε και φαίνεται ότι ολοκληρώθηκε το αντικείμενο της σύμβασης (ποσότητες αποβλήτων και οικονομικό αντάλλαγμα).

Η διοίκηση της κ. Δούρου, που διατυμπανίζει την προσήλωσή της στο δημόσιο χαρακτήρα της διαχείρισης των αποβλήτων, δεν έκανε καμία κίνηση για την ανάληψη της λειτουργίας του ΕΜΑΚ από τον αρμόδιο φορέα διαχείρισης (ΕΔΣΝΑ), με την ολοκλήρωση της (παρατεταμένης) σύμβασης. Και όχι μόνο αυτό. Επιπλέον, «πάγωσε» τις διαδικασίες για τη διεξαγωγή νέου διαγωνισμού ανάθεσης, που είχε ξεκινήσει η διοίκηση Σγουρού, μετά από παλινωδίες και για επικοινωνιακούς λόγους, τον Ιούνη του 2014, λίγο προτού «παραδώσει» στην κ. Δούρου. Η νέα διοίκηση επέλεξε τη χειρότερη λύση: την απευθείας ανάθεση στους ίδιους εργολάβους, για άλλα τρία χρόνια.

Τυπικά – νομικά, η διαδικασία ονομάζεται «άσκηση του δικαιώματος προαίρεσης», και προβλέπεται στην ισχύουσα σύμβαση, που έχει υπογραφεί στις 31/12/2010 μεταξύ του ΕΔΣΝΑ και της κοινοπραξίας εταιρειών ΗΛΕΚΤΩΡ ΑΕ – Θ. Γ. ΛΩΛΟΣ – Χ. ΤΣΟΜΠΑΝΙΔΗΣ ΟΕ – ΑΡΣΗ ΑΕ. Πρόκειται για νέα, συμπληρωματική σύμβαση, που περιλαμβάνει νέο μεγαλύτερο φυσικό αντικείμενο (επεξεργασίας 900.000 τόνων σύμμεικτων απορριμμάτων, αντί 761.400 τόνων της αρχικής σύμβασης), που πρέπει να ολοκληρωθεί σε τρία χρόνια, το πολύ. Αυτό σημαίνει συνέχιση της λειτουργίας του ΕΜΑΚ με πιο εντατικό ρυθμό τα επόμενα χρόνια. Πάντα, με βάση τα όσα είναι γνωστά ως τώρα, αφού η σχετική απόφαση της ΕΕ του ΕΔΣΝΑ και οι όροι της νέας συμφωνίας δεν έχουν δημοσιοποιηθεί.

Για να πέσει στα «μαλακά» η συγκεκριμένη επιλογή, η διοίκηση της περιφέρειας Αττικής και του ΕΔΣΝΑ επικαλείται την εναρμόνιση με το νέο εθνικό σχέδιο διαχείρισης αποβλήτων (ΕΣΔΑ), την υλοποίηση του νέου περιφερειακού σχεδιασμού (ΠΕΣΔΑ) στην Αττική, την κυκλική οικονομία, τη διασφάλιση του «εκσυγχρονισμού» του ΕΜΑΚ, την εκτροπή από την ταφή σημαντικού ποσοστού απορριμμάτων και μια σειρά, ατεκμηρίωτων προς το παρόν, οικονομικών ωφελημάτων. Είναι τόση η αυτοπεποίθηση της διοίκησης της κ. Δούρου, που προτίμησε να γνωστοποιήσει την επιλογή της με ένα επικοινωνιακό κατασκεύασμα, αντί να δημοσιοποιήσει την ίδια την απόφαση της ΕΕ του ΕΔΣΝΑ (22/12/2015) και τους όρους της συμφωνίας.

Ας δούμε, όμως, τις χειροπιαστές συνέπειες αυτής της επιλογής, επιφυλασσόμενοι/ες να επανέλθουμε, όταν θα έχουμε στη διάθεσή μας την πλήρη εικόνα:

• Συνεχίζεται η πολιτική της εκχώρησης της διαχείρισης των αποβλήτων στο ιδιωτικό κεφάλαιο. Οι διακηρύξεις για δημόσια διαχείριση είναι μόνο στα λόγια. Το 90% του φυσικού αντικειμένου του ΕΔΣΝΑ, που είναι τεράστιο, έχει εκχωρηθεί σε ιδιώτες εργολάβους. Μπορεί να μην είναι το πιο σημαντικό στοιχείο, τυχαίο πάντως δεν είναι ότι και στο κοινοπρακτικό σχήμα, που (θα) διαχειρίζεται το ΕΜΑΚ, συμμετέχει εταιρεία του ομίλου Μπόμπολα (ΗΛΕΚΤΩΡ), όπως και σε όλες, σχεδόν, τις άλλες δραστηριότητες που αναπτύσσονται στη Φυλή.
• Δεν υπάρχει η αναγκαία εναρμόνιση με τον εθνικό σχεδιασμό. Θυμίζουμε, πολύ απλά, τον πρώτο βασικό άξονα της πολιτικής, που καλείται να εξυπηρετήσει ο νέος ΕΣΔΑ: «Κατοχύρωση του δημόσιου χαρακτήρα της διαχείρισης στερεών αποβλήτων, με στόχο την προστασία της δημόσιας υγείας και του περιβάλλοντος, στο πλαίσιο μιας πολιτικής βιώσιμης ανάπτυξης προς όφελος του κοινωνικού συνόλου, με όρους αειφορίας».
• Παρακάμπτεται ακόμη και η διαδικασία ενός νέου διαγωνισμού, διασφαλίζοντας στη συγκεκριμένη κοινοπραξία συνέχιση της διαχείρισης του ΕΜΑΚ για μεγάλο χρονικό διάστημα και αποτρέποντας μια πιθανή, πιο συμφέρουσα για τον ΕΔΣΝΑ, λύση. Η επίκληση, στο δελτίο τύπου, της προοπτικής του διαγωνισμού είναι χωρίς αντίκρισμα, αφού τοποθετείται σε αόριστο χρόνο και, επιπλέον, δε δίνεται μια πειστική εξήγηση για το πολύμηνο «πάγωμά» του, στη διάρκεια της θητείας της σημερινής διοίκησης.
• Δεν τεκμηριώνεται το οικονομικό όφελος από την επιλογή της άσκησης του δικαιώματος προαίρεσης. Ποσά «ατάκτως ερριμμένα» στο δελτίο τύπου, μόνο για δημιουργία εντυπώσεων προσφέρονται. Για ποιο λόγο, άραγε, ένας νέος διαγωνισμός, πολύ δε περισσότερο η διαχείριση του ΕΜΑΚ από τον ίδιο τον ΕΔΣΝΑ θα ήταν λιγότερο επωφελείς για τον ΕΔΣΝΑ, τους δήμους και τους πολίτες της Αττικής;

Η επιλογή της απευθείας ανάθεσης και ο νέος ΠΕΣΔΑ

Η άσκηση του δικαιώματος προαίρεσης, όμως, είναι κάτι παραπάνω από μια οικονομική δοσοληψία. Σηματοδοτεί και μια συγκεκριμένη αντίληψη για την κατεύθυνση που πρέπει να έχει ο νέος περιφερειακός σχεδιασμός διαχείρισης στερεών αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ) της Αττικής. Σε μια στιγμή, μάλιστα, που η περιφέρεια Αττικής και ο ΠΕΣΔΑ υποτίθεται ότι μελετούν την εξειδίκευση του, πρόσφατα, αναθεωρημένου ΠΕΣΔΑ. Ειδικότερα, εξετάζεται το είδος και η χωροθέτηση των αναγκαίων υποδομών, ανάμεσά τους και των μονάδων επεξεργασίας σύμμεικτων απορριμμάτων.

Με τον τρόπο αυτό, προκαταλαμβάνονται οι τελικές αποφάσεις και δημιουργούνται προϋποθέσεις συνέχισης της λογικής του συγκεντρωτισμού, υποβάθμισης της διαλογής στην πηγή και συντήρησης, στο διηνεκές, του «εκτρώματος» της Φυλής. Πιο συγκεκριμένα:

• Το ΕΜΑΚ ήταν από την αρχή μια προβληματική επιλογή. Εξαιτίας εγκληματικών επιλογών παλιότερων διοικήσεων, έφτασε να κοστίσει γύρω στα 100 εκ. ευρώ δημόσιου χρήματος. Η λειτουργία του παραδόθηκε στους εργολάβους και εξαιτίας του υψηλού του κόστους (76 ευρώ/τόνο) λειτούργησε με μέρος της πραγματικής του δυναμικότητας, αφού «έβαζε μέσα» το ταμείο του ΕΔΣΝΑ. Παρόλα αυτά, δημιούργησε υψηλά χρέη του ΕΔΣΝΑ στους εργολάβους, για την υποτιθέμενη ρύθμιση των οποίων πανηγύριζε το 2013 ο κ. Σγουρός και τώρα πανηγυρίζει η κ. Δούρου.
• Εξαιτίας του μεγέθους του, του είδους των αποβλήτων που επεξεργάζεται (επιμολυσμένα σύμμεικτα απορρίμματα) και της μηχανολογικής του σύνθεσης, το ΕΜΑΚ είναι καταδικασμένο να παράγει πενιχρά αποτελέσματα στην ανάκτηση πραγματικά χρήσιμων υλικών, με το μεγαλύτερο μέρος των «προϊόντων» του να καταλήγει για ταφή στον παρακείμενο ΧΥΤΑ Φυλής. Ο πίνακας που επισυνάπτεται δείχνει ότι το 2014 η ανάκτηση ανακυκλώσιμων υλικών αντιπροσώπευε το 2,18% και των οργανικών το 3,39% των εισερχομένων ποσοτήτων σύμμεικτων απορριμμάτων.
• Οποιοσδήποτε εκσυγχρονισμός και αν επιχειρηθεί, θα επιβαρύνει το κόστος διαχείρισης, ενώ ελάχιστα θα συνεισφέρει στην αύξηση των ποσοστών ανάκτησης, όσο το ΕΜΑΚ παραμένει υποδομή διαχείρισης τεραστίων ποσοτήτων σύμμεικτων απορριμμάτων, που θα χειροτερέψει με την εξαγγελθείσα επαύξηση της δυναμικότητάς του. Το πολύ-πολύ να καταφέρει να μη θάβεται η «καύσιμη ύλη» (RDF/SRF), ανοίγοντας, όμως, την κερκόπορτα της καύσης, με ότι αυτό συνεπάγεται σε πρόσθετο κόστος και περιβαλλοντική επιβάρυνση.
• Η συνέχιση της λειτουργίας του ΕΜΑΚ, «εκσυγχρονισμένου» και με αυξημένη δυναμικότητα, σημαίνει ότι δεν υπάρχει καμία πρόθεση κλεισίματος της Φυλής, όπως συνηθίζει να διατυμπανίζει η διοίκηση της κ. Δούρου, αλλά και ο κ. Σγουρός, πλέον. Αντίθετα προδιαγράφει τη συνέχιση της λειτουργίας και του ΧΥΤΑ Φυλής, πιθανότατα με νέα επέκταση.

Οι χειρισμοί της διοίκησης της περιφέρειας και του ΕΔΣΝΑ για το ΕΜΑΚ Φυλής έρχονται να εξηγήσουν το γιατί στην πρόσφατη αναθεώρηση του ΠΕΣΔΑ Αττικής κυριάρχησε η αοριστία και η απουσία οποιασδήποτε συγκεκριμένης αναφοράς σε υποδομές, ιδιαίτερα στις αποκεντρωμένες, με έμφαση στη διαλογή στην πηγή, που επιβάλλει και ο νέος εθνικός σχεδιασμός. Όπως επισημαίναμε στη σχετική διαβούλευση, «οι ελάχιστες συγκεκριμένες αναφορές στις αναγκαίες υποδομές προσιδιάζουν στο αποτυχημένο συγκεντρωτικό μοντέλο των προηγουμένων διοικήσεων, παρά στο μοντέλο της αποκεντρωμένης διαχείρισης, στο οποίο «ομνύει» η παρούσα διοίκηση της περιφέρειας και του ΕΔΣΝΑ». Τώρα, έφτασε η στιγμή της επιβεβαίωσης. Με τη μέθοδο του «σαλαμιού», κατακερματίζεται ο αναγκαίος ενιαίος σχεδιασμός και αρχίζουν να υλοποιούνται επιλογές, που οδηγούν στην αναπαλαίωση, αντί στη ριζική αναθεώρηση της διαχείρισης, με επίκεντρο τις δημόσιες υποδομές, την αποκέντρωση, τη διαλογή στην πηγή, την οικονομικότητα του συστήματος διαχείρισης και την κοινωνική συμμετοχή.

Παίρνοντας υπόψη και τις ισχυρές πιέσεις που ασκούνται για το «ξεπάγωμα» των ΣΔΙΤ, εκφράζουμε την έντονη ανησυχία μας για τον υπαρκτό κίνδυνο να ξαναβρεθούμε αντιμέτωποι με ένα νέο γύρο εργολαβικών αναθέσεων κεντρικών υποδομών υποδοχής και επεξεργασίας σύμμεικτων απορριμμάτων. Καλούμε τη διοίκηση της περιφέρειας και του ΕΔΣΝΑ:

• Να μην προχωρήσει σε υπογραφή συμφωνιών, που θα εγκλωβίσουν τη διαχείριση των αποβλήτων της Αττικής, για πολλά χρόνια ακόμη, στο συγκεντρωτικό, φιλοεργολαβικό μοντέλο των σύμμεικτων και της καύσης.
• Να φέρει, άμεσα, για συζήτηση και έγκριση το τελικό κείμενο της αναθεώρησης του ΠΕΣΔΑ Αττικής, εναρμονισμένο με τις απαιτήσεις του νέου ΕΣΔΑ και έχοντας ενσωματώσει τις βασικές παρατηρήσεις των κινηματικών πρωτοβουλιών, των πολιτικών και αυτοδιοικητικών δυνάμεων και των εργαζομένων στην αυτοδιοίκηση.

Αφήσαμε για το τέλος την επισήμανση της θλιβερής στάσης των συνδικαλιστικών εκπροσώπων των εργαζομένων του ΕΔΣΝΑ, που συμμετείχαν στις διαπραγματεύσεις με τους εργολάβους, όπως έγινε γνωστό. Θα άξιζε να μας πουν, πώς, ακόμη και με στενά συνδικαλιστικούς όρους, ωφελούνται οι εργαζόμενοι του ΕΔΣΝΑ από την εκχώρηση στους εργολάβους ενός αντικειμένου που ανήκει στον ίδιο τον φορέα που εργάζονται.

3/1/2015

ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΣΥΝΕΝΝΟΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ (ΠΡΩΣΥΝΑΤ)
prosynat.blogspot.gr  –  prosynat@gmail.com