inred.gr Εναλλακτική ενημέρωση
Όπως είναι γνωστό, πριν από λίγες μέρες οι λεγόμενοι άνθρωποι του θεάτρου, μαζί με το θεατρικό κοινό, εορτάσαμε αυτό που μας ενώνει: το θέατρο, τη δημιουργικότητα, την τέχνη, με τις γνωστές τυμπανοκρουσίες.
Γιόρτασε το θέατρο, γιόρτασε και ο ηθοποιός, που κακά τα ψέματα, είχε την τιμητική του γιατί εκείνος, μαζί με έναν τουλάχιστον θεατή, αποτελεί τον ελάχιστο όρο που εγγυάται τη θεατρική επικοινωνία. Τι απέμεινε όμως μέχρι σήμερα από αυτή την ανέξοδη φιέστα;
Σε αυτό το πλαίσιο, απευθύνω ανοιχτή επιστολή προς τους φίλους ηθοποιούς, … για να μη λέμε μόνο τα ευχάριστα, διότι πάρα πολλοί ανέξοδα πλέκουν τα εγκώμια, αλλά ποιός θέτει επί τάπητος την αδυσώπητη πραγματικότητα που αντιμετωπίζετε; Ποιος θα δείξει την εκτίμησή του πέρα από τα προσχήματα; Και ποιός θα σταθεί κριτικά απέναντί σας χωρίς διάθεση να γίνει αυλοκόλακας θεατρικών ομάδων, αστικών εταιρειών και παραγωγών;
Αγαπητοί ηθοποιοί, αγαπητοί λοιποί εργαζόμενοι στα θέατρα, έμμισθοι και κυρίως “εθελοντές” (με το ζόρι), έναν κώδωνα θα κρούσω μόνο, ελπίζω πρώτο και τελευταίο!
Δυο ανέκδοτα είναι πιο επίκαιρα από ποτέ: … Είσαι ηθοποιός; Αν ναι, σε ποιο μπαρ δουλεύεις;
Ηθοποιός, σημαίνει … φως, νερό, τηλέφωνο, νοίκι, και ο μπαμπάς σου να σου φωνάζει: “Σου τα ‘λεγα εγώ, στην ψάθα θα πεθάνεις”
– Το δε χειρότερο είναι να τον βρίζεις τον μπαμπά, για να μην παραδεχτείς ότι έχει δίκιο, γενικά είναι πολύ άσχημο να σου υπενθυμίζουν οι γονείς λάθος εκτιμήσεις του παρελθόντος.
Όλα αυτά θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί, αγαπητέ ηθοποιέ (επιλέγω εσένα γιατί χωρίς εσένα δεν υπάρχει θέατρο, γεγονός είναι όμως ότι συνήθως στο θέατρο άλλοι κάνουν το κουμάντο στο οικονομικό επίπεδο, ενώ εσύ τους αφήνεις να το κάνουν). Θα είχαν αποφευχθεί αν είχες παραδεχτεί ότι μόνο οι μεγαλοαστικής καταγωγής καλλιτέχνες δεν χρειάζεται να κάνουν δεύτερη και τρίτη δουλειά για να τα βγάλουν πέρα.
Θα είχαν αποφευχθεί αν είχες καταλάβει ότι οι “μεγάλοι δάσκαλοι του θεάτρου” δεν είναι μόνο δάσκαλοι αλλά κι εργοδότες σου – και ως επί το πλείστον δεν υπάρχουν πιο σκληροί εργοδότες.
Και ότι επωφελούνται από το ταλέντο σου, το οποίο μάλλον δεν εκτιμούν και τόσο πολύ αν δεν σε μισθοδοτούν για την εργασία σου.
Μάλλον απλά σε εξαπατούν και για να το κάνουν καλύτερα το κάνουν ικανοποιώντας το καλώς εννοούμενο “ψώνιο” σου, που είναι βέβαια απαραίτητο για την τέχνη σου, μαζί με την ανασφάλεια, το άγχος σου το οποίο κοπάζει μόνο όταν ο εκμεταλλευτής σου κολακεύει το ταλέντο σου, αλλά αν είχες έστω και λίγο πραγματικό εγωισμό δεν θα δεχόσουν ένας άνθρωπος που έχει ροκανίσει τόσα ευρωπαϊκά προγράμματα να σε αφήνει απλήρωτο, ούτε να θεωρεί στο βάθος ότι σου κάνει και χάρη ή ότι είσαι εχθρός του θεάτρου αν θέλεις να ζεις αξιοπρεπώς, να λαμβάνεις μισθό κι ένσημα.
Μια φορά κι έναν καιρό, λοιπόν, υπήρχε το ΣΕΗ και υπήρχαν και οι συλλογικές συμβάσεις! Αλλά όοοχι, εσύ εκεί: Παραβλέποντας ότι ο Μπρεχτ, ο Σαρτρ, ο Καμύ, η Μπωβουάρ, ο Μπέκετ, ο Ζενέ, μέχρι και ο Ιονέσκο αλλά και ο Άρθουρ Μίλλερ δεν ήταν μόνο συγγραφείς σε επαγρύπνηση αλλά και προσωπικότητες με έντονη πολιτική, ή και ακτιβιστική δράση, παραβλέποντας ότι ήταν στην πρώτη γραμμή όλων των κινημάτων, κλείστηκες στον γυάλινο πύργο σου, απομονώθηκες από κάθε συλλογικό αγώνα, και παρ’ όλο που όλος αυτός ο πύργος θρυμματίστηκε δεν διανοήθηκες να πας στο ΣΕΗ, γιατί το θεώρησες … Σοβιέτ. Είμαι σίγουρος ότι μια τέτοια στάση θα την επικροτούσαν μόνο ο Μακάρθι ή ο Γκαίμπελς.
Επέλεξες να φαντασιωθείς, όμως, ότι μόνο όσοι απαρνούνται τα εγκόσμια είναι άξιοι, και ότι εσύ αφού τα απαρνείσαι είσαι αυτομάτως καλύτερος από κάθε άλλον άνθρωπο, που μάχεται κατά του καπιταλισμού, αλλά και του φασισμού. Τώρα αυτό μπορεί να σημαίνει ότι ή ο μπαμπάς σου είχε δίκιο (ότι θα πεθάνεις στην ψάθα), ή ότι πάλι είχε δίκιο, με την έννοια ότι απλά σε αγαπά και λειτούργησε το παπανδρεϊκό: Ένας εργαζόμενος ανά οικογένεια, για σένα μπορεί να είναι ο μπαμπάς, για το μεγάλο Σικελιανό, ήταν η Εύα Πάλμερ, πάντως αν δεν βρήκες άλλη δουλειά κι επιβίωσες κάτι τέτοιο θα έχει συμβεί!
Και πάμε τώρα στα πιο “σκληρά”: Μπορεί το ΣΕΗ να έκανε ορισμένες λάθος επιλογές. Όμως ποιος φταίει πραγματικά αν εσύ απείχες; Και μήπως η αδιαφορία ή ο ελιτισμός σου σε οδήγησε εκεί;
Μήπως οι όροι εργασίας σου βελτιώθηκαν με την αποδυνάμωση του σωματείου; Και μήπως θα έπρεπε να καταλάβεις όλα αυτά τα λάθη, που συνετέλεσαν; Αν έχεις έστω και στο ελάχιστο εκτιμήσει όλους αυτούς τους μεγάλους του παρελθόντος, γιατί δεν αναρωτήθηκες πώς ήταν ο βίος τους εκτός του καλλιτεχνικού τομέα;
Γιατί δεν κατάλαβες ότι ο καλλιτέχνης για να είναι επαναστάτης θα πρέπει να δοθεί στην κοινωνία, όσο και στην τέχνη; Και γιατί, όχι μόνο δεν συμμετείχες σε κανέναν αγώνα, αλλά κι ενοχλήθηκες τόσο πολύ κάθε φορά που το σωματείο σου σε κάλεσε να υποστηρίξεις τους αγώνες των εργατών; Μήπως γιατί θεωρείς ότι οι εργάτες είναι αμόρφωτοι, ακαλλιέργητοι άνθρωποι, κι ότι εσύ είσαι ένα ανώτερο είδος ανθρώπου;
Αν δηλ. σου υπενθύμιζα ότι ο Δημήτρης Χορν ήταν ένας συντηρητικός πολιτικά άνθρωπος, φίλος του Κων/νου Καραμανλή, ο οποίος ουδέποτε θα στριμώχτηκε οικονομικά για να πληρώσει το νοίκι, αυτό θα σου χάλαγε μήπως την διάθεση; Θα καταλάβαινες ότι άλλο είσαι εσύ, και άλλο τελείως ήταν εκείνος; Ότι αυτός δεν θα καταλάβαινε τα παραπάνω πονεμένα ανέκδοτα; Εμένα πάντως όχι, δεν θα μου χάλαγε τη διάθεση, γιατί δεν έχω καμία ψευδαίσθηση.
Γιατί η ελιτίστικη αυτή αντίληψη για την τέχνη, συνήθως πάει πακέτο με τον οικονομικό ελιτισμό αλλά και με τη δήθεν απόσυρση από τα εγκόσμια.
Είναι άλλο να πεθαίνεις, στο κάτω-κάτω από την πείνα, άλλο να δουλεύεις στη φάμπρικα όλη μέρα και πάλι να μην έχεις να πληρώσεις το ηλεκτρικό ρεύμα στο σπίτι, άλλο να επιλέγεις αν θα αφήσεις την έπαυλη όπου κατοικείς για ένα μήνα για να πας κάπου, όπου να μην τρως για να φέρεις τον εαυτό σου στα άκρα και να σου έρθει η έμπνευση. Στην πρώτη περίπτωση, δεν είναι επιλογή η έλλειψη τροφής, σε αντίθεση με τη δεύτερη, κι αυτό κάποτε θα πρέπει να το καταλάβεις.
Με πολλή αγάπη κι εκτίμηση
Σπύρος Πετρίτης
Θεατρολόγος
